Prof. Kazimierz Michałowski (1901-1981) jest jedną z kilku czołowych postaci, które wpłynęły na rozwój polskiej archeologii. Ten wybitny archeolog, egiptolog i historyk sztuki był twórca polskiej archeologii śródziemnomorskiej. Kazimierz Michałowski urodził się 14 grudnia 1901 roku w Tarnopolu w Galicji. Był synem Mariana Stanisława Michałowskiego, oficera CK armii i urzędnika, oraz jego żony Kazimiery z Ostrowskich. Do 1918 roku uczył się w gimnazjum klasycznym w Tarnopolu, które ukończył z wyróżnieniem. Po zdaniu matury wstąpił do odradzającego się Wojska Polskiego. Wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej i był wojsku do 1920 roku. W 1919 roku, w trakcie trzymiesięcznego urlopu wojskowego rozpoczął studia na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Kontynuował je po ukończeniu służby wojskowej, począwszy od 1921 roku, skupiając się na historii sztuki i filozofii. Został zatrudniony na macierzystej uczelni. Swoje studia pogłębiał i uzupełniał w trakcie pobytów w najważniejszych ośrodkach naukowych Europy: w Berlinie, Heidelbergu, Munster, Paryżu, Rzymie i w Atenach. Od 1924 roku uczęszczał na seminarium archeologii klasycznej u profesora Edmunda Bulandy. W 1926 roku obronił napisany pod kierunkiem prof. Bulandy doktorat i został docentem w Katedrze Archeologii Uniwersytetu Jana Kazimierza. Brał udział w wykopaliskach archeologicznych w Atenach, na Delos i Tazos prowadzonych przez francuską szkołę archeologiczną w Atenach (École française d'Athènes). W 1929 roku habilitował się, a rok później przeniósł się do Warszawy i objął stanowisko docenta Uniwersytetu Warszawskiego. Był twórcą Katedry Archeologii Klasycznej na UW, która powstała w 1931 r. Kierował nią aż do wybuchu II wojny światowej. W 1936 roku K. Michałowski rozpoczął pierwsze polskie wykopaliska archeologiczne w Edfu w Egipcie, prowadzone wspólnie z archeologami francuskimi. Badania w Edfu trwały do 1939 roku i przyniosły nie tylko wiele danych o tym egipskim i hellenistycznym mieście, ale także wiele zabytków archeologicznych i starożytnych dzieł sztuki (w tym zabytki z czasów egipskiego Starego Państwa), które trafiły do Muzeum Narodowego w Warszawie. Polska archeologia klasyczna zaczęła być widoczna w świecie nauki i zyskała międzynarodowe uznanie. W 1938 roku Michałowski został także pracownikiem Muzeum Narodowego w Warszawie, od 1939 roku był zastępcą dyrektora tej placówki. We wrześniu 1939 roku Kazimierz Michałowski w stopniu porucznika służył w 5 Pułku Piechoty Legionów. W czasie walk dostał się do niewoli niemieckiej 14 września. Wojnę spędził w obozie jenieckim, najpierw w Lienzu, a od 1940 roku w Woldenbergu (obecnie miejscowość Dobiegniew w woj. lubuskim). Dla współtowarzyszy niedoli prowadził wykłady z archeologii klasycznej i historii sztuki, włączając się w działalność kulturalną i naukową przebywających w oflagu oficerów. W styczniu 1945 roku, po odzyskaniu wolności K. Michałowski powrócił do Warszawy i zajął się pracami związanymi z odbudową UW i Muzeum Narodowego. W 1949 roku otworzył w MN Galerię Sztuki Starożytnej. W latach 1945-1947 pełnił funkcję dziekana Wydziału Humanistycznego UW, zaś w roku akademickim 1947/1948 funkcję prorektora UW. Od 1945 roku K. Michałowski był kierownikiem Katedry Archeologii Śródziemnomorskiej na Uniwersytecie Warszawskim (dawnej Katedry Archeologii Klasycznej), a także wicedyrektorem i kierownikiem Galerii Sztuki Starożytnej MN. Koncepcja archeologii śródziemnomorskiej była osobistym pomysłem K. Michałowskiego, który chciał połączyć chciał połączyć egiptologię z archeologią klasyczną. W 1956 roku pod jego kierunkiem rozpoczęły się polskie wykopaliska w Mirmeki nad Morzem Czarnym, które były pierwszymi powojennymi badaniami prowadzonymi poza granicami kraju przez polskich archeologów śródziemnomorskich. W tym samym roku K. Michałowski założył Zakład Archeologii Śródziemnomorskiej PAN, którym kierował aż do 1973 roku. Pod jego kierunkiem polscy archeolodzy prowadzili kolejne badania wykopaliskowe na stanowiskach w basenie Morza Śródziemnego i na Bliskim Wschodzie: od 1957 roku w Tell Atrib w Egipcie, w Palmyrze w Syrii od 199 roku, w Aleksandrii od 1960 roku, w Deir el-Bahari od 1961 roku, w Dongoli w Sudanie od 1964 roku, w Nea Paphos na Cyprze od 1965 roku i w Faras od 1961 roku. Wszystkie te prace archeologiczne wzbogaciły niepomiernie naszą wiedzę o starożytności i pozwoliły na odkrycie wielu wspaniałych zabytków, z których część trafiła do Galerii Sztuki Starożytnej MN w Warszawie. W 1959 roku K. Michałowski założył Polską Stację Archeologii Śródziemnomorskiej w Kairze. Do największych powojennych osiągnięć naukowych prof. K. Michałowskiego należy zaliczyć m. in.: odkrycie pochodzącego z późnej starożytności skarbu złotych monet i biżuterii, znalezionego w pobliżu Tetrapylonu Obozu Dioklecjana w Palmyrze, odkrycie starożytnego teatru na terenie dzielnicy Kom el-Dikka w Aleksandrii, odkrycie świątyni grobowej Totmesa III w Deir el-Bahari, odkrycie średniowiecznej katedry z Faras wraz zespołem malowideł, oraz willi prokonsula w Nea Paphos. Kazimierz Michałowski był twórcą nowej dziedziny wiedzy, nubiologii, której przedmiotem badan jest historia i kultura starożytnego i średniowiecznego Sudanu. W latach 1961-1970 był przewodniczącym Międzynarodowego Komitetu Ekspertów do spraw Ratowania Skalnych Świątyń Abu Simbel przy UNESCO. Dzięki niemu słynne zabytki skalne z Abu Simbel, zagrożone zalaniem przez Tamę Asuańską zostały przeniesione na nowe miejsce. Profesor K. Michałowski był autorem licznych publikacji naukowych i popularnonaukowych, członkiem polskich i międzynarodowych towarzystw naukowych (był prezesem International Society for Nubian Studies). Prof. K. Michałowski przeszedł na emeryturę w 1972 roku, nie zakończył jednak działalności naukowej, nadal aktywnie pracując w PAN i MN. Zmarł w Warszawie 1 stycznia 1981 roku. Dziś jego imię nosi Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego.
Literatura
K. Michałowski, Od Edfu do Faras : Polskie odkrycia archeologii śródziemnomorskiej, Warszawa, 1974.
https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Michalowski-Kazimierz;3940507.html
https://www.archeologia.uw.edu.pl/historia-instytutu/
.jpg)
