Państwo założone przez Seleukosa I Nikatora, zwane przez badaczy Państwem Seleukidów było największym z królestwo powstałych po rozpadzie imperium Aleksandra. Stanowiło ono zarówno dziedzictwo podbojów macedońskiego wodza, jak i monarchii Achemenidów. Niestety, mimo jego wielkiego znaczenia historycznego i roli, jaką odgrywało w politycznych i gospodarczych dziejach okresu hellenistycznego, źródła do poznania jego historii są niezwykle skąpe. Wzmianki w dziełach starożytnych historyków (Polibiusza z Megalopolis, Diodora Sycylijskiego, Appiana z Aleksandrii, Marek Junianus Justynus, Józef Flawiusz i in.) uzupełniają inskrypcje, znaleziska archeologiczne, monety i teksty w piśmie klinowym. Historia Imperium Seleukidów związana była z dziedzictwem Państwa Achemenidów, po którym macedońscy zdobywcy odziedziczyli administrację, strukturę społeczną, ekonomikę, lokalne stosunki kulturowe i religijne oraz sieć osadniczą. Państwo dzieliło się na satrapie, którymi zarządzali satrapowie, a później strategowie. Kształt Imperium Seleukidów był w największej mierze dziełem jego twórcy i pierwszego władcy, Seleukosa I Nikatora (305-281 przed Chr.), którego odwaga, talent polityczny i zręczność pozwoliły zagarnąć większą część spuścizny po Aleksandrze i Achemenidach. Seleukos był początkowo dowódcą jazdy i poplecznikiem regenta Perdikkasa. Wziął udział w spisku na jego życie, a potem, w czasie zjazdu w Triparadejsos w Libanie otrzymał satrapię Babilonii, jeden z najbogatszych i najwyżej rozwiniętych regionów ówczesnego Świata. Dzięki swym rozsądnym rządom zyskał poparcie miejscowej ludności. Kiedy Antygon Jednooki usunął go z Babilonii w 315 r. przed Chr., musiał czekać tylko do 312 r. przed Chr., by powrócić i odzyskać panowanie nad tym krajem. Powrócił tu na czele niewielkiego oddziału wojska podarowanego mu przez Ptolemeusza I i z pomocą miejscowych ponownie zajął Babilonię, tym razem już na dobre. To właśnie od 312 roku przed Chr. zaczęto liczyć na Bliskim Wschodzie lata tzw. ery Seleukidów, rozpowszechnionej w zachodniej i środkowej Azji nawet po zakończeniu epoki starożytnej. W Syrii używano datowania według ery Seleukidów jeszcze w VI w. po Chr., a wśród wspólnot chrześcijańskich zamieszkujących Azję Środkową jeszcze w XIV w. po Chr. Do 308 r. przed Chr. Seleukos zajął obszary Iranu i rozbił wojska Antygona Jednookiego, zmuszając go do zwarcia rozejmu. Na wschodzie po krótkiej kampanii zawarł układ pokojowy z władcą indyjskiego Imperium Maurjów, Czandraguptą, pozostawiając w jego rękach Gandharę, Arachozję, Gedrozję i Arię. W zamian otrzymał stado 500 wyborowych słoni bojowych, które bardzo przydało mu się w dalszych zmaganiach militarnych. Pokój na wschodzie państwa został zabezpieczony i w 305 r. przed Chr. Seleukos oficjalnie ogłosił się królem. Seleukos wydarł Antygonowi obszary Syrii, a zwycięstwo w bitwie pod Kurupedion w Lidii w 281 r. przed Chr. znaczną część Anatolii. Niestety, Seleukos zginał po przeprawieniu się przez Cieśninę Hellespont (dziś Cieśnina Dardanelska), zamordowany przez Ptolemeusza Keraunosa. Jego następca, Antioch I Soter, odziedziczył po nim ogromne państwo. Antioch był synem Seleukosa I Nikatora i jego żony, irańskiej arystokratki Apame, córki Spitamenesa, sogdyjskiego przywódcy i przeciwnika Aleksandra Wielkiego. Seleukos poślubił ją w czasie wielkiego persko-macedońsko-greckiego wesela, urządzonego w Suzie przez Aleksandra w 324 r. przed Chr. Większość grecko-macedońskich wodzów oddaliło swoje żony poślubione w czasie tej uroczystości, ale Seleukos pozostawił Apame przy sobie. Antioch był zatem owocem związku macedońskiego oficera i przedstawicielki irańskiej elity. Państwo, którym przyszło mu rządzić, było najrozleglejszym królestwem tej epoki. Obejmowało Syrię. Palestynę Fenicję, Mezopotamię Dolną i Górną, Iran, Azję Mniejszą. Rozciągało się od Morza Śródziemnego po góry Hindukusz. Do Seleukidów należała przez dłuższy czas południowa i wschodnia część Anatolii (Azji Mniejszej). Seleukidzi panoiwali przez jakiś czas nad Lidią, Troadą, Frygią, Karią, Myzją, częścią Pamfilii i Kapadocji i Cylicją. Na południu tych ziem ciągnie się wysoki łańcuch gór Taurus, oddzielający Morze Śródziemne od wnętrza Anatolii. Jego obecność sprawiała, że ta część Azji Mniejszej była trudno dostępna i trudna do przebycia. Seleukidzi praktycznie nigdy nie opanowali górzystych terenów Pizydii, Izaurii i Likaonii, zamieszkanych przez plemiona stojące na niższym stopniu rozwoju kulturowego. Większe znaczenie miały sprzyjające rolnictwu i gęsto zaludnione niziny nadmorskie Cylicji i Pamfilii, a także doliny rzek zachodniej Anatolii, spływających do Morza Egejskiego. To w tych rejonach koncentrowało się osadnictwo i istniały stare miasta o metryce sięgającej niekiedy jeszcze epoki brązu. Środkową Azje\ę Mniejszą zajmuje suchy płaskowyż, na którym głównym źródłem wody dla ludzi i upraw są rzeki takie, jak Halys. Azję Mniejszą zamieszkiwały liczne ludy mówiące językami indoeuropejskimi i nieindoeuropejskimi. Na zachodzie i w koloniach położonych nad Morzem Śródziemnym dominowali Grecy. Syropalestyna składa się z nadmorskich obszarów nizinnych, południkowych pasm górskich i śródgórskich wyżyn. Pomiędzy tymi strefami i pomiędzy łańcuchami górskimi biegły najważniejsze szlaki komunikacyjne i handlowe, łączące nadmorskie miasta z obszarami w głębi lądu. Na wybrzeżu Morza Śródziemnego leżały tu ważne porty, których tradycje sięgały czasów rozkwitu Fenicji i epoki brązu: Tyr, Sydon, Byblos, Arados, Tripolis. Na nizinach nadmorskich rozwijało się rolnictwo, a w górach i na wyżynach pasterstwo. Ludność zamieszkująca ten region mówiła językiem aramejskim, ale była mocno zróżnicowana pod etnicznie, kulturowo i religijnie. Na południowym i wschodnim skraju Lewantu graniczącym z Pustynią Syryjską i Półwyspem Arabskim stale byli obecni koczowniczy pasterze z Arabii. Wypasali oni tu swoje stada i pośredniczyli w handlu na szlakach łączących Półwysep Arabski ze światem śródziemnomorskim. W IV-I w. przed Chr. trwał proces osiedlania się Arabów na półpustynnych i stepowych ternach Lewantu. Pasterze zajmowali nowe pastwiska, lub zmieniali zajęcie stając się rolnikami. Wielu wybrała najemniczą służbę w różnych armiach. Gdy warunki klimatyczne się pogarszały, arabskie plemiona rabowały karawany i gwałtem odbierały osiadłej ludności lepsze ziemie. Arabowie zajmowali kolejne terytoria na skraju Bliskiego Wschodu, a w II w. przed Chr., kiedy osłabły hellenistyczne monarchie, zaczęli zakładać swoje państwa (Edessa, Emesa, Chalkis, Państwo Nabatejczyków, Palmyra) i przejmować pozycję elity na wielu terytoriach. Arabowie nie oparli się urokowi kultury greckiej i chętnie ulegali hellenizacji. Do królestwa Seleukidów należała także żyzna i bogata Mezopotamia, kraj o wielkiej historii i tradycji cywilizacji miejskiej sięgającej IV tys. przed Chr., czasów kultury Uruk i Sumerów. Mezopotamia była krainą bardzo gęsto zaludnioną i silnie zurbanizowaną. Tutejsze miasta były wielkimi ośrodkami gospodarczymi i osadniczymi, skupionymi wokół świątyń. Południowa Mezopotamia, czyli Babilonia była krajem wielkich metropolii, uprawnych pól i sieci niezliczonych kanałów nawadniających. W miastach rozwijała się wytwórczość rzemieślnicza, handel, finanse i ówczesne formy bankowości. Tereny wiejskie dostarczały ogromnych ilości płodów rolnych. Babilonia, jako jeden z najwyżej rozwiniętych gospodarczo i cywilizacyjnie regionów ówczesnego Świata (obok Egiptu) przynosiła swoim władcom ogromne dochody. Ludność Mezopotamii mówiła przede wszystkim po aramejsku. Na wschodzie Państwo Seleukidów obejmowało góry Zagros, obszary Iranu, oraz Baktrię i Sogdianę. Ten region położony na wschód od rzeki Tygrys nazywano zbiorczo Górnymi Satrapiami. Iran to wielka Wyżyna otoczona wysokimi łańcuchami górskimi. Od południa graniczy on z Zatoką Perską i Morzem Arabskim. Wnętrze Iranu to bezodpływowy, pustynny płaskowyż o ostrym, gorącym klimacie. Starożytne cywilizacje Iranu (Elam, Media, Persja, Baktria, Sogdiana) rozwinęły się zatem na jego wybrzeżach. Tradycja życia miejskiego i pisma na terenie Elamu i Suzjany sięgała IV tys. przed Chr. Irańczycy zbudowali i utrzymywali wielkim kosztem sieć podziemnych kanałów (kanatów), dostarczających wodę na pola uprawne i do osad. Dzięki nim Iran przeżył w epoce żelaza okres wzrostu demograficznego i stał się ośrodkiem potężnych państw (imperium Medów i imperium Achemenidów). Na północnym wschodzie leżała Bakria, która była zasobną kotliną otoczoną przez niebotyczne łańcuchy górskie Pamir i Hindukusz. Już od pradziejów dolina tutejszej rzeki Amu-Darii (starożytny Oksosu) była ważnym ośrodkiem rolnictwa i gęstego osadnictwa. Nad rzeką Syr-Darią (starożytny Jaksartes) leżała Sogdiana, kolejna żyzna kraina położona na skrzyżowaniu biegnących z zachodu na wschód szlaków handlowych. Iran i całą wschodnią część państwa zamieszkiwała w większości ludność używająca języków indoeuropejskich z grupy irańskiej.
Państwo Seleukidów stanowiło ogromny twór, rozciągnięty równoleżnikowo od Morza Śródziemnego po Azję Środkową i Pamir. Ten rozległy obszar był połączony szlakami handlowymi i komunikacyjnymi. Ważny szlak biegł z Babilonu przez góry Zagros, do Ekbatany, potem brzegiem Morza Kaspijskiego przez Hyrkanię do Merwu i Fergany. Jego odgałęzienie stanowiła droga prowadząca na południe do Arachozji. Był to ważny szlak o strategicznym znaczeniu, gdyż łączył wschodnie tereny państwa z jego centrum. Otwierał także karawanom kupieckim drogę w głąb Azji. Kolejny szlak łączył Babilonię, Suzę, Persydę i Aleksandrię w Karmanii. Szlaki morskie wychodzące z ujścia Tygrysu i Eufratu poprzez Zatokę Perską łączyły Państwo Seleukidów z Półwyspem Arabskim i subkontynentem indyjskim. Z Babilonu wychodziły też szlaki wiodące na zachód, wzdłuż Eufratu do Syrii i Fenicji. Niektóre z nich biegły przez Pustynię Syryjską. Szlakami wiodącymi wzdłuż Tygrysu i Eufratu na północ docierano także do Azji Mniejszej. Anatolię przecinały szlaki biegnące z Syrii i Cylicji na zachód, aż do wybrzeży Morza Egejskiego. Główny szlak biegł między Galacją a górami Taurus. Warto zauważyć, że Seleukidom nie udało się zapanować nad całością perskiej Drogi Królewskiej, łączącej Sardes w Azji Mniejszej i Suzę w Elamie. Tak specyficzne ukształtowanie państwa rządzonego przez Seleukidów nastręczało władcom ogromne problemy. Państwo było bardzo rozległe i łączyło wiele krain o odmiennej kulturze, poziomie cywilizacyjnym i gospodarczym oraz zróżnicowanym składzie etnicznym. Mnogość religii i języków była wprost trudna do wyobrażenia. Stały problem stwarzały ruchy odśrodkowe, bunty i uzurpacje wśród ludów zamieszkujących imperium. Trzeba pamiętać, że w starożytności obieg informacji był dużo wolniejszy, niż dziś i na wiadomości z krańców państwa trzeba było czekać bardzo długo. Wielkie zagrożenie stanowili też sąsiedzi. Seleukidzi stale uczestniczyli w konfliktach hellenistycznych państw, które toczyły się basenie Morza Śródziemnego. Walczyli z Państwem Lagidów o Celesyrię i Palestynę. Na wschodzie cały czas śledzono ruchy potężnego indyjskiego imperium Maurjów. Na północnej granicy królestwu Seleukidów cały czas zagrażali konni nomadzi ze stepu eurazjatyckiego, którzy najeżdżali Iran i próbowali zająć kolejne terytoria. Byli to przede wszystkim Dahowie, Sakowie, Massageci i Parnowie (Partowie). Ich ataki nie ustawały przez cały czas trwania państwa, a w końcu Partowie, którzy usadowili się najpierw w północnym Iranie zajęli sporą część państwa Seleukidów i walnie przyczynili się do jego upadku. Na obrzeżach Mezopotamii i Syrii walczono z arabskimi koczownikami. Azji Mniejszej zagrażały najazdy plemion z głębi Europy, takich jak Galaci, którzy w początkach III w. przed Chr. wdarli się na te terytoria. Ogromne problemy powodowały na wpół niezależne plemiona z gór Anatolii i z Zagrosu. W III w. przed Chr. na najgroźniejszego przeciwnika imperium na zachodzie wyrosła Republika Rzymska, której siła militarna pozwoliła zdominować basen Morza Śródziemnego.
Seleukidzi zarządzali swoim państwem za pomocą struktury administracyjnej odziedziczonej po Achemenidach. Nie można jednak zapominać o osobistym charakterze tego królestwa i innych hellenistycznych monarchii. Na czele państwa stał król, który wraz z dworem i armią tworzył jądro władzy. Państwo miała spajać lojalność wobec monarchy. Monarchia była osobista i militarna jednocześnie, co znaczy, że jej losy w dużej mierze zależały od osobistych zalet i militarnych talentów władców. Królowi podlegali satrapowie, zarządzający satrapiami, czyli jednostkami podziału terytorialnego państwa. Satrapowie w odległych rejonach musieli dysponować dość znaczną swobodą podejmowania decyzji, by jak najszybciej rozwiązywać pojawiające się problemy bez każdorazowego oglądania się na centrum. Taka sytuacja mogła ułatwiać namiestnikom uzurpacje, szczególnie gdy zdobywali poparcie lokalnej ludności. By ustrzec się przez tym zagrożeniem władcy z dynastii Seleukidów podzielili niektóre satrapie na mniejsze. Satrapowie zaczęli odtąd nosić tytuł strategów. Satrapowie-stratedzy odpowiadali za cywilną administrację i pobór podatków, sprawowali także dowództwo wojskowe na podległych terenach. Ponad satrapami stali wyznaczeni przez króla wysocy urzędnicy zarządzającymi częściami na jakie było podzielone całe imperium (były to 3 regiony: 1. Syropalestyna i Cylicja, 2. Azja Mniejsza, 3. Mezopotamia, Iran i Wschód). Szczególnie istotne były dowództwa sprawowane w Górnych Satrpaiach i w małoazjatyckim Sardes. W zarządzaniu państwem pomagali królowi: wysoki urzędnik określany dziś mianem wezyra, zwany w starożytności epi ton pragmaton (do spraw państwowych), dioiketes – zarządca finansów. Wobec lokalnych władz, książąt i miast króla reprezentowali urzędnicy noszący tytuł epistates. Majątkiem królewskim zarządzał urzędnik zwany epi ton prosodon (do spraw dochodów). W administracji pracowali także księgowi, sekretarze i archiwiści. Władcę otaczali członkowie dworskiej elity, dzielący się na zhierarchizowane w zależności od posiadanego statusu kategorie. Ścisłą elitę zarządzającą państwem tworzyli przede wszystkim Macedończycy i Grecy. Z drugiej strony dynastia Seleukidów była od początku ściśle związana z elitami irańskimi, czego najbardziej widocznym wyrazem był związek Seleukosa I i Apame. Królowie z dynastii Seleukidów żenili się z córkami królów Kapadocji i Pontu, czyli stawali się powinowatymi elity irańskiego pochodzenia. Ale im dalej od króla i stolicy, tym więcej do powiedzenia miały elity lokalne, które zachowały swoją władze i wpływy w terenie. Państwo Seleukidów nie było ściśle scentralizowane, ale stanowiło wielki konglomerat jednostek politycznych o różnym stopniu autonomii. Struktura imperium była niezwykle złożona. Aparat biurokratyczny nie sięgał sfery lokalnej, zatem Seleukidzi musieli wypracować konsensus z miejscowymi elitami, by móc w ogóle rządzić swoim państwem. W satrapiach istniały zatem autonomiczne greckie miasta (poleis), regiony w których nadal sprawowała władze miejscowa (często irańska, bądź wręcz perska) arystokracja, drobne państewka rządzone przez pomniejszych królów, państwa świątynne skupione wokół lokalnych sanktuariów (w Azji Mniejszej, ale także wokół Jerozolimy i w Syrii), terytoria rozmaitych plemion. Wszystkie te jednostki były rządzone przez własnych władców i elity zależne od króla z dynastii Seleukidów. Pomniejsi władcy byli zobowiązani do zbierania podatków, płacenia danin i podatków, dostarczania kontyngentów wojskowych. Lokalne niegreckie elity dążyły często do hellenizacji, którą popierali królowie. Występowali jako protektorzy Greków i ich kultury. Często bili własną monetę według wzorców dostarczanych przez panującą dynastię. Władcom wystarczała lojalność lokalnych elit dostarczanie podatków i kontyngentów wojskowych. Aparat biurokratyczny został ograniczony do niezbędnego minimum.
Podstawowym źródłem dochodów Imperium Seleukidów były podatki w naturze, płacone przez mieszkańców obszarów wiejskich i trybut (phoros) płacony przez poszczególne jednostki terytorialne i miasta. Podatki zbierano z ziemi należącej do króla, miast, świątyń i osób prywatnych. Czasami król zwalniał z podatków posiadłości najbliższej rodziny i przyjaciół. Poza tymi daninami płacono podatki bezpośrednie i pośrednie (podatek od sprzedaży, od niewolników, od soli, podatek wieńcowy – nakładany w momencie wstąpienia na tron nowego władcy), a także nakładane w celu opłacenia określonego królewskiego przedsięwzięcia (np. specjalny podatek ściągany przez Antiocha I w celu sfinansowania wojny z Galatami). Państwo ściągało cła i opłaty portowe, zarabiając w ten sposób duże kwoty na ruchu handlowym. Poddani byli zobowiązani pracować nieodpłatnie przy robotach dla króla (budowa dróg, miast, umocnień) i kwaterować wojsko. Za ściąganie podatków i dostarczanie ich do kasy królewskiej odpowiedzialne były miasta i lokalne elity. Rozległe państwo Seleukidów było ogólnie rzecz biorąc bardzo bogate, a królowie gromadzili duże ilości gotówki i kruszców i zawsze byli bogatymi władcami.
Ze względu na swój szczególny charakter państwo Seleukidów jest opisywane zarówno jako państwo hellenistyczne o greckim charakterze, jak i typowa monarchia starożytnego Bliskiego Wschodu. Sporą część domeny Seleukidów stanowiły terytoria o historii liczącej już wtedy wiele tysiącleci, obszary narodzin rolnictwa i cywilizacji miejskiej. Były to obszary co najmniej dorównujące stopniem rozwoju gospodarczego i cywilizacyjnego terenom zajmowanym przez Greków przed 323 r. przed Chr. Greccy i macedońscy władcy, tak jak przed nimi Achemenidzi, korzystali z dziedzictwa cywilizacji Sumeru, Babilonu, Asyrii i Elamu w zakresie administracji, techniki, pisma, matematyki, wojskowości, opodatkowania, organizacji społecznej i ideologii władzy królewskiej. Grecy i Macedończycy wprowadzili wiele nowych rozwiązań, ale w dużej mierze byli także uczniami ludów bliskowschodnich. Seleukidzi stali się dynastią panującą przez prawie 300 lat nad tym wielkim konglomeratem. Propaganda królów z dynastii Seleukidów, wzorowana na Achemenidach, podkreślała dobroczynność rządów dynastii. Jej wyrazem były m. in. wielkie królewskie rezydencje, wzorowane na pałacach w Pasargade, Persepolis, Babilonie i Suzie. Seleukidzi wzorowali się także na Aleksandrze, utrzymywali bowiem bliskie związki ze wschodnią elitą, a także zatrudnianie niegreckiej ludności w armii i niższej administracji. Tak samo jak imperium Achemenidów, państwo Seleukidów miało kilka stolic – rezydencji królewskich. Seleukos I rezydował w Babilonie. Ale Babilon powoli tracił swoje znaczenia a Seleukos chciał rezydować w mieście o greckim charakterze. Dlatego prawdopodobnie ok. 311 r. przed Chr. założył Seleucję nad Tygrysem. Potem przeniósł się do Seleucji Pierii, portu położonego u ujścia rzeki Orontes do Morza Śródziemnego. Około 300 lat przed Chr. Seleukos I Nikator, założył miasto w pobliżu dawnej stolicy Antygona Jednookiego, Antigonei. Uprzednio istniały tu jedynie małe wioski i świątynia syryjskiej bogini Anat. Mimo to okolica była żyzna i ludna, a w poprzednich epokach rozwiały się na pobliskich równinach ważne ośrodki miejskie, takie jak Alalach, ważna metropolia epoki brązu. Według legendy Seleukos założył miasto w maju roku 300 przed Chr. i na cześć swego zmarłego ojca Antiocha nadał mu używaną później nazwę. Kiedy składał ofiarę Zeusowi, miał nadlecieć orzeł i porwać z ołtarza ofiarnego kawał mięsa. W miejscu, w którym ptak porzucił swój łup, król rozkazał założyć miasto. Miasto powstało w wąskim przesmyku między rzeką Orontes i górą Silpios. Pierwszymi osadnikami byli Macedończycy, Grecy z Aten, Argos, Krety i Eubei, Żydzi i Syryjczycy. W założeniu miasta mogli też uczestniczyć koloniści macedońscy z pobliskiej Antigonei. Mimo, że kapryśny Orontes i nieprzewidywalne górskie potoki stwarzały zagrożenie dla nowo powstającego miasta, bliskość żyznej równiny i morza, a także szlaków handlowych były bezwzględnie atrakcyjne dla pierwszych mieszkańców. Miasto zaprojektował grecki urbanista i architekt Ksenarios tak, by jak najlepiej wykorzystać jego położenie nad ważną rzeką. Ksenariosowi pomagali zapewne mierniczy z armii Seleukosa. Antiochia otrzymała zapewne regularny plan ulic przecinających się pod kątem prostym i została otoczona fortyfikacjami. W czasach Antiocha I nowe miasto przewyższyło znaczeniem Seleucję i stało się główną siedzibą króla. Ale Seleucja nad Tygrysem pozostała rezydencją władców i ich następców. Poza tym Seleukidzi nadal korzystali z achemenidzkich pałaców w Suzie, Ekbatanie i Babilonie. Teksty w piśmie klinowym z Babilonii wskazują, że Seleukidzi weszli w rolę prawowitych babilońskich królów, szanowali miejscowe tradycje i religię, obdarowywali i odbudowywali świątynie. Aktywnie uczestniczyli w prastarych babilońskich kultach religijnych (np. w świątyniach Marduka w Babilonie i Nabu w Borsippie) i szanowali autonomię miast.
Oprócz stolic Seleukidzi zakładali także inne miasta i kolonie na terenie swego ogromnego państwa. Najwięcej nowych miast założyli pierwsi władcy imperium: Seleukos I i Antioch I, w późniejszym okresie Antioch III i Antioch IV. Często zakładali nowe, greckie poleis obok starych bliskowschodnich miast. Czasami łączyli ludność wielu wsi, by założyć nowe miasto (tak działo się np. w Anatolii). Czasami by zasiedlić nowe miasta sprowadzano ludzi spoza imperium, a czasem przesuwano po prostu ludność w jego obrębie. Królowie nadawali status polis miejscowościom gdzie zamieszkiwała odpowiednia liczba Greków posiadających własną organizację polityczną, a także osadom zhellenizowanej ludności miejscowej. Zdarzało się często, że tubylcy sami występowali do królów z prośbą o nadanie im tego przywileju. Dzięki takim działaniom hellenizacja w niektórych regionach (np. w Azji Mniejszej) postępowała stosunkowo szybko. W strategicznych miejscach zakładano kolonie wojskowe zamieszkane przez zobowiązanych do służby żołnierzy i ich rodziny. Koloniści i mieszkańcy nowo tworzonych miast otrzymywali nadziały ziemi uprawnej. W koloniach wojskowych zamieszkiwali nie tylko żołnierze greccy i Macedońscy, ale także Żydzi, Trakowie, Karowie, Myzowie i przedstawicieli innych ludów imperium. Często królowie sprowadzali do nowych miast osadników z poleis Grecji właściwej. Koloniści byli zwolnienie z płacenia danin i podatków w czasie zakładania miasta i bezpośrednio po nim. Ci, którzy byli żołnierzami musieli stawać pod bronią na każde wezwanie króla. Miasta i kolonie były dla władców przede wszystkim strategicznymi punktami umożliwiającymi kontrolowanie podległych im obszarów. Stanowiły rezerwuar siły militarnej i strzegły ważnych szlaków handlowych i komunikacyjnych. Poleis lokowane na obszarach słabo zurbanizowanych były przede wszystkim siedzibami garnizonów i królewskich urzędników. Miasta i kolonie stawały ośrodkami promieniowania kultury greckiej, a także miejscami kontaktów i wymiany między Grekami i Macedończykami a ludnością miejscową. Trzeba jednak pamiętać, że oprócz poleis i kolonii w imperium Seleukidów istniała znaczna liczba niegreckich, tubylczych ośrodków miejskich. Nadal istniały i rozwijały się ośrodki miejskie Lewantu, Mezopotamii i Iranu. Miasta mezopotamskie, takie jak Uruk, Babilon czy Borsippa były organizmami skupionymi wokół miejscowych świątyń i cieszyły się znaczną autonomią. Były dużymi metropoliami, wielkimi ośrodkami gospodarki, produkcji, handlu i finansów. Posiadały własne rady miejskie, w skład których wchodzili przedstawiciele miejscowych elit, kapłani i ludzie majętni. W miastach rezydowali przedstawiciele króla, wywodzący się spośród miejscowej ludności.
Państwo Seleukidów było przez lata wielką potęgą militarną, dysponującą jedną z największych i najsprawniejszych armii i flot ówczesnego Świata. Na pewno Seleukidzi dysponowali największą armią spośród wszystkich państw hellenistycznego świata. Ich ogromne państwo umożliwiało rekrutowanie wielkiej liczby różnorodnych oddziałów wojskowych. Dla przeciwników armia Seleukidów była groźną i potężną machiną wojenną o niemal nieograniczonych możliwościach mobilizacyjnych. Królowie mogli powoływać pod broń dziesiątki tysięcy żołnierzy, przede wszystkim osadników wojskowych. Byli oni siłą rezerwową, którą można było szybko powołać do służby i tworzyć na jej podstawie korpusy oddziałów. Byli obecni we wszystkich zakątach królestwa, ale szczególnie licznie zasiedlali Frygię, Lidię, Cylicję, Syrię i Mezopotamię. Koloniści, rekrutujący się spośród Greków, Macedończyków, Traków i Irańczyków tworzyli wyborowe oddziały piechoty i jazdy. Seleukidzi zatrudniali w swojej armii także liczne oddziały najemników, którymi często obsadzali ważne garnizony i kluczowe twierdze. Wojsko byli zobowiązani dostarczać także lokalni władcy, elity i autonomiczne księstwa oraz miasta w obrębie imperium. Armia Seleukidów była wielonarodowa i składała się z różnorodnych formacji. W jej skład wchodziły kontyngenty z różnych regionów imperium. Oprócz Greków i Macedończyków dużą role odgrywali w armii Irańczycy. Podstawową formację wojskową stanowiła macedońska falanga oraz ciężka piechota grecka (hoplici). Informacje źródłowe o bitwach pod Rafią (217 r. przed Chr.), Magnezją (190 r. przed Chr.) i o tryumfalnym festiwalu w Dafne pod Antiochią (165 r. przed Chr.) wskazują, że w wojsku Seleukidów można było spotkać także oddziały: kreteńskich łuczników, piechotę lidyjską, lekką piechotę arabską, piechotę Kardaków (ludu żyjącego w górach Zagros, być może przodków współczesnych Kurdów), piechotę Dahów, Cylicyjczyków, Persów, Medów, Karmaniów, Kaduzjów, agriańskich łuczników i procarzy (wywodzących się spośród przedstawicieli trackiego ludu Agrianów osiedlonych w Iranie), medyjskich łuczników i procarzy, piechotę Traków i Trallów, piechotę kapadocką, formacje celtyckiej piechoty z Galacji, piechotę Pizydyjczyków, Pamfilów i Licyjczyków, lekką irańską piechotę z Elimaidy i Karyjczyków. Armia dysponowała bardzo silnymi, elitarnymi oddziałami jazdy: kawalerzystów rekrutujących się spośród osadników wojskowych, jazdą gwardii królewskiej, ciężkozbrojną i opancerzoną jazdą katafraktów, jazdą nisajską (poruszająca się na słynnych rumakach nisajskich z Iranu), lekkie formacje jazdy Dahów, Scytów, Galatów i Tarentyjczyków z Italii. W wojsku Seleukidów walczyli także greccy, traccy i żydowscy najemnicy. Elitarną formację stanowiła gwardia argyraspides, złożona z ciężkozbrojnych falangitów. Armią osobiście dowodził król, a poszczególnymi korpusami i formacjami oficerowie wywodzący się spośród arystokratycznej elity. Bazę i sztab dowództwa armii król Seleukos I umieścił w Apamei, założonym przez siebie mieście w Syrii nad Orontem, na miejscu osady Pella założonej przez Antypatra. Seleukos uczynił z Apamei miasto wojskowe i główną bazę swojej armii (choć miała ona duże znaczenie gospodarcze, bo leżała na skrzyżowaniu szlaków handlowych). Znajdowało się tu centrum dowodzenia, sztaby, urzędy odpowiadające za utrzymanie i zaopatrzenie armii. Stacjonowały tu duże oddziały wojska, w tym 500 słoni bojowych. Były tu stajnie dla ponad 30 tys. koni. Flota wojenna stacjonowała w Seleucji Pierii, Laodikei i w Efezie, a także na wyspie Fajlaka (ponieważ flota działała także na wodach Zatoki Perskiej). We flocie służyli jako marynarze mieszkańcy fenickich portów: Tyru, Sydonu i Aradu, oraz nadmorskiego miasta Side w Pamfilii.
Pod względem gospodarczym Państwo Seleukidów było złożonym i niejednorodnym organizmem. Podstawowym sektorem gospodarki było rolnictwo. Spora część ziemi uprawnej była własnością władców imperium i stanowiła tzw. ziemię królewską (chora basilike). Seleukidzi zagarnęli ziemie należąco uprzednio do Achemenidów. Te zasoby gruntów pozwalały im zakładać miasta i kolonie, obdarowywać osadników i ludzi zasłużonych. Król czasem nadawał ziemię na własność, a w innych przypadkach dokonywał darowizn, które w każdym momencie mogły być odwołane. Spore połacie ziemi należały do rozsianych po terytorium państwa świątyń. Majątki należące do największych, babilońskich i anatolijskich sanktuariów przybierały ogromne rozmiary i tworzyły prawdziwe „państwa świątynne”. Władcy potrzebowali poparcia świątyń i kapłanów, zatem często obdarowywali sanktuaria ziemią, pieniędzmi i majątkiem ruchomym. Ziemię posiadały także poszczególne greckie poleis. Zaliczano do tej kategorii zarówno prywatne grunty obywateli polis, jak i ziemie należące do całej wspólnoty. Na terenach należących do miast nie posiadających statusu polis znajdowały się zarówno ziemie świątynne, jak i należące do prywatnych osób, jak zaświadczają to dokumenty na tabliczkach klinowych z Uruk. Istniały także wielkie majątki ziemskie należące zarówno do niegreckiej elity, jak i do Greków. Ziemię należącą do króla uprawiali zależni chłopi królewscy i niewolnicy. Byli oni zobowiązani do wnoszenia danin w pieniądzu i świadczenia pracy na rzecz króla. Typowa posiadłość ziemska składała się z wsi (komai), ufortyfikowanej posiadłości i gospodarstwa („gródka” – baris), terenów uprawnych i pastwisk. System monetarny Państwa Seleukidów został oparty na standardzie attyckim. W obiegu były monety bite przez seleukidzkich władców, monety poszczególnych miast imperium i monety wybijane w innych państwach. Monety brązowe wybijane przez selekuidzkie mennice pełniły w zasadzie funkcję pieniądza fiducjarnego. Srebrne tetra drachmy wybijane przez królewskie mennice były pieniądzem o dużo większej wartości. Za jedną tetra drachmę można było wykupić utrzymanie (racje) na 5 miesięcy dla robotnika pracującego w Babilonie. Tetradrachmy były monetami używanymi w dalekosiężnym i międzyregionalnym handlu. Srebro do wybijania monet pochodziło z kopaln Cylicji, a złoto z Baktrii. Monety bito by opłacić żołnierzy, urzędników i obsługiwać finanse państwa. Później trafiały one na rynki, gdzie stawały się środkiem wymiany. W Babilonii nadal używano odważonych szekli srebra w transakcjach. Imperium Seleukidów zamieszkiwało, jak się dziś szacuje, około 20-25 milionów ludzi. Najludniejsze satrapie przynosiły królom najwięcej dochodu w postaci podatków i trybutu. Suma trybutu ściągana z poszczególnych satrapii była zatem zróżnicowana. Judea za Seleukosa IV płaciła 300 talentów trybutu. Bogata Mezopotamia dawała corocznie 6000-8000 talentów. Dochody, dzięki którym można było płacić podatki i trybut pochodziły z rolnictwa, produkcji pozarolniczej i handlu. Wiejskie obszary Mezopotamii, Syrii, Fenicji, Palestyny i Azji Mniejszej produkowały duże ilości tak potrzebnych płodów rolnych. Rozwijał się handel dalekosiężny (zwłaszcza na szlakach morskich) i handel lokalny. Miasta były zaopatrywane w produkty rolne przez obszary wiejskie, a w zamian oferowały wyroby rzemiosła i usługi. Rozwijał się dalekosiężny handel z Półwyspem Arabskim i Indiami, którego przedmiotem było kadzidło, pachnidła, barwniki, przyprawy, tkaniny i kamienie szlachetne i półszlachetne. Kadzidło i przyprawy (cynamon, kostus), które Seleukos I podarował świątyni Apollina w Didymie w zachodniej Azji Mniejszej pochodziły z Indii. Rozwoju handlu na dalekich szlakach nie zahamowały konflikty militarne i przetasowania polityczne, związane z podupadaniem państwa Seleukidów oraz rozwojem imperiów Partów i Kuszanów. Nadal kwitła wymiana świata śródziemnomorskiego z Baktrią, Sogdianą, Iranem i Indiami. Wielkimi ośrodkami międzynarodowej wymiany były należące do Seleukidów porty leżące nad brzegami Morza Śródziemnego i Zatoki Perskiej. Królowie popierali rozwój handlu i wymiany. Seleukos II zwolnił z płacenia podatków kupców z Rodos, którzy wyładowywali swoje towary w syryjskich portach. Z podatków zwalniano także lokalne targi i bazary w czasie odbywających się w różnych miejscowościach uroczystości, połączonych z jarmarkami. Władcy z dynastii Seleukidów zdawali sobie sprawę ze znaczenia kontroli szlaków handlowych, stąd ich aktywność w rejonie Zatoki Perskiej, przez którą przebiegały szlaki morskie wiodące do Indii i na Półwysep Arabski. Równie ważne były szlaki łączące wybrzeża Morza Śródziemnego z Mezopotamią i regionami leżącymi na wschód od Tygrysu. Do pokoju w Apamei (188 r. przed Chr.) wykorzystywano w największym stopniu szlaki północne: z Antiochii nad Orontem, przez Eufrat w Zeugmie, a później przez Nisibis do starej perskiej drogi łączącej Mezopotamię z Górnymi Satrapiami (inna odnoga tego szlaku prowadziła do Babilonu i Seleucji). Po 188 r. przed Chr. na znaczeniu zyskał inny szlak, wiodący z Seleucji nad Tygrysem do Damaszku, Petry i portów palestyńskich i fenickich. Kwitła także wytwórczość pozarolnicza, zwłaszcza w miastach. Antiochia nad Orontem była centrum produkcji jubilerskiej. Tutejsze warsztaty wytwarzały cenione złote i srebrne ozdoby, naczynia i inne przedmioty. W miastach Fenicji nadal na dużą skalę wytwarzano naczynia szklane, barwnik purpurowy i tkaniny barwione purpurą. Z produkcji tkanin słynęły Babilon i Sydon, a także miasta Syrii. Dobrej jakości naczynia ceramiczne produkowały warsztaty od Azji Mniejszej po Mezopotamię. Miasto Tars w Cylicji słynęło z wytwarzania tkanin lnianych. Metali dostarczały kopalnie i centra metalurgiczne. Seleukidzi mogli się zaopatrywać w metale korzystając wyłącznie ze złóż leżących na terenie ich państwa. W Troadzie wydobywano złoto i srebro, w północno-zachodniej Azji Mniejszej miedź i żelazo. Złota dostarczała Baktria. Niektórzy badacze spekulują, że do Baktrii mogło docierać drogą dalekosiężnej wymiany także złoto wydobywane na Ałtaju i na Syberii. W Iranie wydobywano miedź, cynę i inne metale. Ślady warsztatów metalurgicznych epoki hellenistycznej archeolodzy odkryli m. in. w Begram i Ai Khanum. Wiadomo, że istniały one także w Syrii, Baktri i Azji Mniejszej. Miasta były wielkimi ośrodkami handlu i produkcji dzięki ześrodkowaniu w nich siły roboczej. Składała się ona zarówno z osób wolnych, a nawet posiadających miejskie obywatelstwo, jak i z ludności zależnej i niewolników. Dzięki tabliczkom klinowym z Babilonu możemy dziś śledzić wahania cen jęczmienia i daktyli w Babilonii w czasach Seleukidów. Te wahania podlegały prawom popytu i podaży na ówczesnych rynkach. W ówczesnej gospodarce istniały więc rynki. Głód, susza, nieurodzaj, najazdy i wojny w poważnym stopniu wpływały na ceny rynkowe tych artykułów pierwszej potrzeby. Aby zapewnić rozkwit rolnictwa władcy z rodu Seleukidów finansowali i wspierali budowę mezopotamskich kanałów nawadniających, zupełnie tak, jak królowie sumeryjscy, akadyjscy, asyryjscy i babilońscy. Wiedzieli, że bogactwo i potęga gospodarcza Mezopotamii zależy od stanu sieci irygacyjnej. Wartość rocznej produkcji rolnej Mezopotamii ocenia się na 10 tys. talentów. Wytwórczość pozarolnicza rozwijała się w regionach silnie zurbanizowanych (Azja Mniejsza, Syria, Mezopotamia, Fenicja). Spora część produktów docierających ze wsi do miast była sprzedawana na lokalnych rynkach. W zamian za to miasta oferowały wsi swoje wyroby i usługi. Regiony takie jak Mezopotamia musiały sprowadzać spore ilości surowców, by podtrzymywać produkcję pozarolniczą. Warto przy tym odnotować, że król nakładał na rolników wysokie podatki, każąc im oddawać nieraz 1/3 produkcji. Ekonomika państwa Seleucydów była w dużej części rynkowa i w dużej części zmonetyzowana.
Historyczne znaczenie Państwa Seleukidów nie ulega wątpliwości. Było ono istniejącym przez prawie trzysta lat bliskowschodnim imperium zarządzanym przez grecko-macedońską elitę. Było także miejscem spotkań i kontaktów ludzi ze wschodu (z Bliskiego Wschodu i z głębi Azji) i zachodu (z Grecji, Macedonii i z basenu Morza Śródziemnego). To na terenie tego państwa kultura grecka zapuściła korzenie na wschodzie, a jednocześnie Grecy przejęli wiele elementów dorobku cywilizacji starożytnego Bliskiego Wschodu. Tereny Syrii, Celesyrii i Fenicji uległy w czasach Seleukidów głębokiej hellenizacji. Dotyczyła ona jednak głównie ludności miejskiej i elit. Choć miasta tych regionów stały się de facto miastami greckimi, to ludność chłopska zaplecza wiejskiego pozostała wierna dawnym językom i kulturom. W tych czasach podział na helleńskie miasta i niegrecką wieś był standardem, do którego ludzie owych czasów byli przyzwyczajeni. Elity miejskie chętnie przyjmowały kulturę grecką i zabiegały o przekształcanie swoich miast w poleis, na co królowie ochoczo przystawali. Zhellenizowały się potężne niegdyś miasta fenickie, w których w II w. przed Chr. oficjalnym językiem stała się greka (uprzednio był nim aramejski). Wielu przedstawicieli elit miejscowych przyjmowało grecki język, kulturę, a nawet imiona, ponieważ filhellenizm był przepustką do awansu społecznego lub drogą utrzymania dotychczasowego statusu. Były także grupy miejscowej elity wrogie hellenizacji, co najlepiej ilustruje przykład ruchu Machabeuszy i wywołanego przez nich powstania na terenie Judei. Większy opór hellenizacji stawiały też elity miast wyrastających na szlakach karawanowych na skraju państwa Seleukidów, takich jak Damaszek, czy Edessa. Wpływy kultury greckiej były w nich widoczne, ale ograniczone. Daleko na Wschodzie, w Mezopotamii, Iranie i Azji Środkowej Aleksander Wielki i królowie z dynastii Seleukidów założyli wiele greckich miast, które stały się ośrodkami helleńskiej kultury na tych odległych obszarach. Były to w wielu wypadkach miasta o skromnych rozmiarach, otoczone ludnymi metropoliami tubylczymi. Grecy żyli na tych terenach jeszcze w pierwszych wiekach po Chr., choć z czasem ulegali asymilacji (po upadku państw hellenistycznych przestali się cieszyć uprzywilejowaną pozycją). Jeszcze w I w. po Chr. grecki autor Izydor z Charaksu twierdził, że położona we wschodnim Iranie Aleksandria w Arachozji jest miastem helleńskim. Grecy na Wschodzie, nawet w nowych poleis, musieli żyć wśród miejscowej ludności i wypracować znośne stosunki z miejscowymi elitami. Byli także Hellenowie, którzy zdecydowali się żyć poza strukturami polis, wśród miejscowej ludności, co mogło im ułatwiać zdobywanie majątku. Greckie inskrypcje, dzieła sztuki, a także greckie osady świadczą o tym, że w Iranie i Azji Środkowej Grecy musieli zamieszkiwać dość licznie. Świadczą też o tym inskrypcje greckie indyjskiego władcy Aśoki z dynastii Maurjów, odnalezione na subkontynencie indyjskim i na obszarze Afganistanu. Język grecki stał się w okresie hellenistycznym na obszarach Azji Zachodniej językiem kontaktów między różnymi grupami etnicznymi. Powszechnie używali go kupcy handlujący na szlakach imperium Seleukidów i poza nim. Nawet po upadku tego państwa greka była językiem urzędowym w kancelarii państwa Partów. Na dworze Arsacydów mówiono po grecku, wystawiano i rozumiano greckie dramaty, takie jak „Bachantki” Eurypidesa. Rządy Seleukidów upowszechniły i utrwaliły użycie pieniądza w postaci monet w świecie bliskowschodnim. Były one już oczywiście znane w monarchii Achemenidów, ale nie były tak szeroko używane, jak w czasach hellenistycznych. Na monetach partyjskich przez długi czas widniały napisy greckie. Greckie wpływy jeszcze długo były widoczne w sztuce i architekturze Mezopotamii, Iranu, Azji Środkowej i Indii. Greccy rzemieślnicy i artyści jeszcze długo po upadku Seleukidów pracowali dla partyjskich władców. Wielkie partyjskie i centralno azjatyckie kompleksy pałacowe, świątynne i grobowe (Kalehayan, Stara Nisa, Kuh-Hwaja, Surch Kotal) wzniesiono adaptując greckie wzorce architektoniczne i artystyczne. Wielkie znaczenie miała zatem hellenizacja i wznoszenie nowych miast. Z drugiej strony rodzime kultury i religie miały wielki wpływ na Greków mieszkających w państwie Seleukidów. Zwłaszcza wschodnie wierzenia religijne były dla greckiej ludności bardzo pociągające. Państwo Seleukidów było kulturowym pasem transmisyjnym dzięki któremu osiągnięcia Greków docierały na wschód, a elementy kultury ludów Bliskiego Wschodu i Azji na zachód. Bez jego obecności trudno sobie zatem wyobrazić istnienie wielu późniejszych kultur w znanym nam kszatałcie (zwłaszcza sasanidzkiej Persji, chrześcijańskiej Syrii i Armenii, przedislamskiej Arabii, Gandary i Taksili). W Państwie Seleukidów rozwijała się nauka, literatura i twórczość artystyczna. Jej ośrodkami były miasta. W Babilonie za panowania Seleukosa I i Antiocha I pierwszego, na przełomie IV i III w. przed Chr. działał babiloński kapłan, historyk i astronom Berossus. Pod patronatem Antiocha I spisał o w trzech księgach w języku greckim dzieło „Babyloniaka” („Sprawy babilońskie”), dotyczące historii Mezopotamii od czasów pierwszych sumeryjskich władców, aż po jego własne czasy. Zachowały się do naszych czasów jedynie jego fragmenty cytowane przez innych autorów. Dzieło to było skierowane do osób znających język grecki, zarówno do hellenizujących się elit miejscowych, jak i do grecko-macedońskich zdobywców. Dzięki niemu dane historyczne i mity religijne Mezopotamii trafiły do greckojęzycznych odbiorców. Tak samo jak Maneton w Egipcie przedstawił dzieje swoje kraju nowym władcom. W miastach państwa Seleukidów, tak samo jak w Aleksandrii rozwijała się filozofia i nauki przyrodnicze. Uczeni w Babilonie nadal zapisywali matematyczne teksty na tabliczkach klinowych. Około 300 lat przed Chr. w babilońskich tekstach matematycznych zaczęto systematycznie używać symbolu na oznaczenie zera. Symbol zera został zaadaptowany przez Hindusów i Arabów i pojawił się także w papirusach z ptolemejskiego Egiptu. Zarówno użycie zera, jak i babilońskich metod algebraicznych zostało zaadaptowane przez uczonych z Aleksandrii. Hipparch z Nikai, a później Klaudiusz Ptolemeusza korzystali z tych cennych osiągnięć. Na dworze Seleukosa I w Antiochii działał słynny lekarz i fizjolog Erasistratos z Keos, badacz systemu krążenia człowieka, który opisał anatomię serca ludzkiego, prawidłowo opisał zasady krążenia krwi, jako pierwszy odkrył i opisał rolę mózgu i systemu nerwowego. Jako pierwszy stosował eksperymenty na zwierzętach w dziedzinie fizjologii.
Odkrycia dokonane przez archeologów badających bliskowschodnie stanowiska poszerzyły naszą wiedzę o państwie Seleukidów i jego kulturze. Wskazały też zasięg greckiego osadnictwa i greckich wpływów na wschodzie. W 1964 roku na terenie Afganistanu, w miejscu zwanym Ai Khanum gdzie rzeki Pandż i Kokcza łączą się i wpadają do Amu-Darii odkryto ruiny starożytnego miasta. W latach 1964-1978 było ono badane przez francuską ekspedycję archeologiczną pod kierunkiem Paula Bernarda. Wykopaliska pozwoliły odsłonić świetnie zachowane miasto hellenistyczne, leżące najpierw na skraju imperium Seleukidów, a potem stanowiące ośrodek Królestwa Greków Baktryjskich. Miasto zostało założone przez Aleksandra Wielkiego, ale jego właściwymi budowniczymi byli najprawdopodobniej pierwsi władcy z dynastii Seleukidów (zwłaszcza Antioch I). Największy okres rozwoju miasto przeżyło w II w. przed Chr., za panowania królów Baktrii. Zostało zniszczone na skutek najazdu koczowniczego ludu Jue-Czy i Scytów ze stepu środkowoazjatyckiego ok. 145-120 lat przed Chr. Miasto wzniesiono z suszonej cegły i kamienia. W czasie wykopalisk odnaleziono wiele elementów architektonicznych i ozdób z kamienia w stylu greckim i perskim. Dachy, tak jak w Grecji, pokrywano ceramicznymi dachówkami. Na miejscu produkowano i używano ceramiki wytwarzanej wedle hellenistycznych wzorców. Odkryto tu także greckie inskrypcje i liczne rzeźby nie odbiegające stylem i jakością wykonania od dzieł helleńskich mistrzów. Jedna z odkrytych inskrypcji zawiera „Maksymy Siedmiu Mędrców”, znane ze starszych napisów umieszczonych w sanktuarium w Delfach. Autorem inskrypcji, który przepisał maksymy był filozof Klearchos, uczeń Arystotelesa ze Stagiry. Miasto posiadało nieodłączne elementy infrastruktury greckiej polis: gimnazjon, teatr, świątynie greckich bóstw, ufortyfikowaną cytadelę. W Ai Khanum odsłonięto także pozostałości okazałego pałacu zbudowanego w grecko-perskim stylu. Mozaiki, dzieła sztuki, kapitele kolumn, monety i cała masa drobnych przedmiotów znalezionych w czasie wykopalisk w Ai Khanum zaświadczają o greckim charakterze miasta. Grecy zamieszkujący Ai Khanum sprowadzali znad Morza Śródziemnego oliwę i wino, jak świadczą o tym znaleziska amfor. Znaleziska ozdobnej indyjskiej ceramiki i monet świadczą o kontaktach mieszkańców z subkontynentem indyjskim. Na położonej na wodach Zatoki Perskiej wyspie Fajlaka odkryto pozostałości pałacu, świątyni i garnizonu seleukidzkiego oddziału wojskowego. Oprócz żołnierzy mogły tu przebywać grupy Greków trudniące się handlem. Istniało tu wspomniane w źródłach pisanych sanktuarium Artemidy. Seleukidzi aktywnie działali na wyspie w czasach Antiocha III i Antiocha IV. Odkryto tu inskrypcję niejakiego Sotelesa, Ateńczyka i oficera w służbie Seleukidów. Wykopaliska przeprowadzone w miejscowości Jebel Khalid nad Eufratem w Syrii pokazały, jak rozległe były kontakty handlowe miast państwa Seleukidów. Było to ufortyfikowane miasto z umocnionym akropolem, zasiedlone na przełomie IV i III w. przed Chr. i opuszczone na przełomie lat 70-tych i 60-tych I w. przed Chr. Odkryte tu monety pochodziły z różnorodnych mennic położonych w państwie Seleukidów i poza jego granicami, od Macedonii, Tracji i Azji Mniejszej po Persję, Ekbatanę i Partię. Miasto było położone na biegnącym wzdłuż Eufratu szlaku prowadzącym na wschód. Stemplowane imadła amfor odkopane w Jebel Khalid pochodziły z Cypru, Knidos, Tazos i Rodos. Dobrej jakości ceramiczne naczynia stołowe odciskane w formie (tzw. wschodnia sigillata) pochodziły z okolic Antiochii i z Cypru. Inne rodzaje naczyń pochodziły z Attyki, Pergamonu oraz Syrii. Znaleziono nawet naczynia podobne do tych z Ai Khanum, oraz z Dura Europos. Znaleziono także niewielką ilość naczyń z Italii: ceramiki pompejańskiej i italskiej terra sigillata z I w. przed Chr, a także ceramikę zielono glazurowaną, zwaną czasem partyjską (była ona produkowana nad Eufratem). Na stanowisku znaleziono gliniane figurki pochodzące z zachodniej Azji Mniejszej (Pergamon, Priene, Troja, Smyrna). Znaleziono także fajansowy amulet egipski, który dostał się tu zapewne z Aleksandrii przez Cypr i porty na wybrzeżu fenickim. Niektóre lampki oliwne znalezione w Jebel Khalid mogą pochodzić z Azji Miejszej. Większość z nich importowano jednak z Antiochii, Cypru i Mezopotamii. Marmur i alabaster pochodziły z wyspy Paros i z Egiptu. Mieszkańcy Jebel Khalid importowali zatem towary z basenu Morza Śródziemnego, nawet z Attyki, Italii, Rodos, wysp Morza Egejskiego, Azji Mniejszej, Egiptu i Antiochii. Handel ze wschodem miał mniejsze znaczenie, bądź dotyczył towarów nie zachowujących się w materiale archeologicznym. Innym dobrze przebadanym wykopaliskowo miastem z czasów Seleukidów jest Marisa (dziś Tel Maresha w Izraelu) leżąca w regionie Szefeli, na zachód od Judei. Było to miejsce zasiedlone już w okresie perskim. Odkryto tu pięknie dekorowane malowidłami w stylu hellenistycznym grobowce, kolumbaria, a także cysterny na wodę i prasy oliwne. Marisa składała się z dolnego miasta i silnie umocnionego górnego miasta (akropolu). Domy w mieście miały podziemne piwnice, prywatne łaźnie i podziemne sanktuaria. Na terenie górnego miasta wybudowano luksusowe rezydencje i budowle publiczne. Zidentyfikowano rezydencję zarządcy miasta. W dolnym mieście koncentrowała się produkcja dóbr (przede wszystkim oliwy) ich składowanie i handel. Natrafiono także na ślady placu pełniącego funkcję agory. W Marisa odkryto także greckie inskrypcje i ostraka z zapisanymi na nich listami.
Państwo Seleukidów wyrosło z wojen diadochów i szybko okrzepło, stając się terytorialną, militarną i ekonomiczną potęgą. Seleukos I (305-281 przed Chr.) i Antioch I (281-261 przed Chr.) skonsolidowali je i wzmocnili, tworząc prawdziwe mocarstwo. W połowie III w. przed Chr., po śmierci Antiocha II, państwo weszło w okres wojen domowych i ostrych konfliktów na granicach. Koczownicy ze stepu najeżdżali Iran i w końcu plemię Parnów zajęło część Partii. Daleko na wschodzie uniezależniła się Baktria, której satrapa Diodotos ogłosił się królem. Na zachodzie powstało już wcześniej królestwo Pergamonu, które uniezależniło się od Seleukidów, odbierając im spory kawałek zachodniej Anatolii. W 222 roku tron imperium Seleukidów objął Antioch III (222-187 przed Chr.), który zdołał skonsolidować państwo i odbić wiele terytoriów, które od niego odpadły (m. in. na wschodzie w Iranie, w Azji Mniejszej, Lewancie). Ale klęska w wojnie z Republiką Rzymską i twarde warunki narzucone w traktacie pokojowym z Apamei (188 r. przed Chr.) zahamowały ten proces odnowy i odzyskiwania sił. Rzym niepodzielnie panował w basenie Morza Śródziemnego, dyktował warunki innym państwom i brutalnie narzucał swoją wolę. Syn Antiocha III, Antioch IV Epifanes (175-164 przed Chr.) starał się kontynuować dzieło ojca, ale bez sukcesów. Rzym paraliżował wszystkie jego inicjatywy. Z biegiem czasu sytuacja państwa Seleukidów pogarszała się. Mezopotamię i Iran zajęli Partowie, uniezależniła się Judea, a z posiadłości anatolijskich pozostała jedynie Cylicja. Co gorsza, królestwo Seleukidów wpadło w końcu II w. przed Chr. w okres permanentnej wojny domowej podsycanej przez Rzymian. Imperium uległo rozkładowi i pod koniec swego istnienia obejmowało jedynie terytoria Syrii, Fenicji i Cylicji. Cały czas trwały walki wewnętrzne, a arabscy koczownicy zagarniali kolejne terytoria na obrzeżach królestwa. Liczne miasta rządzone przez lokalnych dynastów i elity (Byblos, Tyr, Hierapolis, Beroea, Gaza) stało się w praktyce niezależnych od monarchów z Antiochii. W końcu, w 64 r. przed Chr. rzymski wódz Pompejusz Wielki po pokonaniu cylicyjskich piratów i króla Armenii Tigranesa, wkroczył do Syrii i pozbył się z pomocą arabskiego króla Emesy Sampsiceramusa I i arabskiego wodza Aziza dwóch walczących ze sobą konkurentów do władzy w podupadającym imperium: Antiocha XIII i Filipa II. Rzymskie wojska zajęły Antiochię i państwo Seleukidów przestało istnieć, stając się rzymską prowincją Syrią. Ale to już dalsza historia…
Literatura
A. Ziółkowski, Historia Powszechna: Starożytność, Warszawa, 2009.
F. W. Walbank, A. E. Astin, M. W. Frederiksen, R. M. Ogilvie, The Cambridge Ancient History : Volume 7, Part 1: The Hellenistic World, Cambridge, 1984.
M. I. Rostovtzeff, The Social and Economic History of the Hellenistic World, Oxford, 1941.
E. Wipszycka, B. Bravo, Historia starożytnych Greków: tom III : Okres hellenistyczny, Warszawa, 2010.
A. Chaniotis, Age of Conquests: The Greek World from Alexander to Hadrian, London, 2018.
B. Cunliffe, By Steppe, Desert, and Ocean: The Birth of Eurasia, Oxford, 2015.
V. Gordon Childe, O rozwoju w historii, Warszawa, 1963.
S. L. Budin, The ancient Greeks : new perspectives, Understanding Ancient Civilizations, Santa Barbara, Denver, Oxford, 2004.
J. Wolski, Dzieje i upadek imperium Seleucydów, Kraków, 1999.
Ch. Scarre, The human past: world prehistory and the development of human societies, London, 2018.
S.Sherwin-White, Amelie Kuhrt, From Samarkhand to Sardis : a new approach to the Seleucid Empire, Hellenistic culture and society; 13, Berkeley, Los Angeles, 1993.
P. J. Kosmin, The land of the elephant kings : space, territory, and ideology in the Seleucid Empire, Cambridge, London, 2014.
R. Oetjen (red.), New Perspectives in Seleucid History, Archaeology and Numismatics : Studies in Honor of Getzel M. Cohen, Beiträge zur Altertumskunde, Band 355, Berlin, Boston, 2020.
Z. H. Archibald, J. Davies, V. Gabrielsen, G.J. Oliver (red.), Hellenistic economies, London, New York, 2001.
J. Dillery, Clio’s other sons : Berossus and Manetho : with an afterword on Demetrius, Ann Arbor, 2015.
L. Russo, The Forgotten Revolution : How Science Was Born in 300 BC and Why It Had to Be Reborn, Berlin, 2004.
M. I. Treister, The role of metals in ancient Greek history, Mnemosyne, bibliotheca classica Batava, Supplementum, 156, Leiden, New York, Köln, 1996.
Rekonstrukcja hellenistycznego portu w Seleucji Pierii
.jpg)
_of_the_Seleucid_Administration,_Clay,_2nd_Century_BC_(41407481630).jpg)
Stanowisko Jebel Khalid
_0.png)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz