Starożytny Sumer, położony na obszarze dzisiejszego południowego Iraku, był krajem miast-państw. Jednym z takich miast było Lagasz (dziś Tell Al-Hiba w irackiej prowincji Zi-Har), położone pomiędzy Tygrysem i Eufratem. Była to jedna z najstarszych i największych metropolii starożytnego Bliskiego Wschodu. W skład państwa Lagasz (kraju Lagasz, czyli po sumeryjsku Lagasz-ki) wchodziła stolica o tej samej nazwie, duże miasto Girsu (dziś Tello), port morski Eninkimar oraz kilka innych, mniejszych miejscowości (Nina-Sirara, Urazagga, Erin). Lagasz było nawet jak na warunki mezopotamskie potężnym miastem, zajmującym ponad 600 hektarów. Było to najprawdopodobniej największe i najludniejsze miasto Sumeru. Miasto-państwo Lagasz zajmowało ok. 3000 kilometrów kwadratowych, a w samym Girsu mogło zamieszkiwać aż 100 tys. ludzi. Girsu i Lagasz leżały blisko bogatych w trzcinę bagien nadmorskich, które dostarczały opału dla tutejszej produkcji ceramicznej. Wybrzeże morskie leżało w starożytności w pobliżu, a tutejsze porty były jednymi z najważniejszych na wybrzeżu Zatoki Perskiej. Miasto leżało na szlaku wodnym łączącym Tygrys i Eufrat. Były to kanały zwane Iturungal i Sirara. Ówczesne rzeki i kanały można porównać do dzisiejszych autostrad, zatem statki płynące ze wschodu na zachód (i w przeciwnym kierunku), oraz te, które kierowały się na wody Zatoki Perskiej, zwykle cumowały w portach Lagasz. Lagasz było więc miastem żeglarzy, morskich kupców, rybaków, wioślarzy i dokerów. Tutejsze ziemie uprawne należały do najżyźniejszych w całym Sumerze. W III tys. przed Chr istniało tu jedno z centrów produkcji rolnej, dostarczającej wielkich ilości zboża. Z okresu wczesnodynastycznego (2900-2350 przed Chr.) pochodzi odkryte przez archeologów ważne archiwum tabliczek klinowych z Lagasz, liczące około 1700 tekstów. Stanowią one zapis czynności związanych z administracją majątku miejscowej królowej i dostarczają wielu bezcennych informacji o życiu i gospodarce sumeryjskiego miasta w III tys. przed Chr.
Współczesnych badaczy najbardziej uderza fakt pominięcia Lagasz w „Sumeryjskiej liście królów”, czyli w jednym z podstawowych źródeł do dziejów Sumeru. Być może pierwotna redakcja tego tekstu była dziełem skrybów pochodzących z miast skonfliktowanych z Lagasz. Obszar Lagasz był zamieszkany już w czasach kultury Ubaid (5000-3900 przed Chr.), oraz późniejszych kultur Uruk i Dżemdet Nasr (IV tys. przed Chr.). Z tych czasów zachowały się głównie znaleziska grobów, naczyń ceramicznych, pieczęci cylindrycznych i przedmiotów metalowych. Około 2570-2550 lat przed Chr. wzmiankowany był pierwszy znany z imienia władca Lagasz, niejaki En-hengal, którego imię zachowało się na tabliczce, na której zapisano transakcję kupna ok. 1000 hektarów ziemi (prawdopodobnie przez samego władcę). Jego następcą był niejaki Lugalszagengur, współczesny królowi miasta Kisz, Mesilimowi, który rozstrzygnął spór między Lagasz a Ummą (ok. 2550 przed Chr.). Król (sum. lugal – dosł. wielki człowiek) Urnanasze rządził miastem około 2500 lat przed Chr. Zasłynął głównie budową świątyń, kanałów i spichlerzy. Za jego czasów statki z Dilmun (Wyspy Bahrajn i części Kataru) przypływały do portów państwa Lagasz z trybutem w postaci drewna. Inskrypcja Urnansze wspomina o pierwszych kontaktach handlowych Sumeru z krajem Dilmun. Jeśli wierzyć inskrypcjom, panowanie Urnansze było raczej dostatnie i pokojowe, choć królowi udało się pokonać wojska Ur i sąsiedniej Ummy. To najprawdopodobniej za czasów jego syna, Akurgala (ok. 2450 przed Chr.) nasilił się konflikt z sąsiednim miastem, Ummą, z którą Lagasz graniczyło od zachodu. Kolejny władca, Eannatum (ok. 2400 przed Chr.) musiał się zmierzyć z Ummą na polu walki. Konflikt pomiędzy dwoma miastami wybuchł z kilku powodów. Lagasz i Umma walczyły o żyzną, bogatą w uprawne pola i pastwiska równinę Guedinny, położoną pomiędzy tymi miastami, oraz o dostęp do wody z kanałów Iturungal i Sirara. Przedmiotem waśni były zatem dwa najważniejsze bogactwa Sumeru: żyzna ziemia i słodka woda. Kiedy władca Kisz, Mesilim rozstrzygał spór między zwaśnionymi metropoliami, narzucił szczegółowe warunki użytkowani gruntów i kanałów nawadniających. Mieszkańcy Ummy mogli uprawiać należący do Lagasz fragment terenów uprawnych (liczący ok. 11 kilometrów kwadratowych) w zamian za regularne uiszczanie opłaty, która miała pokryć koszt użytkowania kanału nawadniającego. Kiedy jednak mieszkańcy Ummy przez dłuższy czas nie płacili i skumulowali dług wobec Lagasz, wybuchły walki, prowadzące do zniszczenia kanałów i prób odwracania biegu wód na swoją korzyść. Złamanie zasad ustalonych przez rozjemcę z Kisz doprowadziło do eksalacji wojen między dwoma miastami. Jeden z najwcześniejszych odnotowanych w historii konfliktów rozgorzał zatem o ziemię i wodę. Rękawicę podjął kolejny władca Lagasz, sławny Eannatum (ok. 2400 przed Chr.). Odniósł on świetne zwycięstwo nad Ummą polu bitwy. Jego tryumf upamiętnił monument w postaci słynnej Steli Sępów, ukazującej władcę i jego armię pokonujących wojska sąsiada z pomocą głównego bóstwa Lagasz, Ningirsu. Przywrócił dawną granicę między miastami i pokonał kilka innych miast: Ur, Uruk, Kisz, Akszak i Mari nad środkowym Eufratem. Zwyciężył także Suzę i Elam. Najprawdopodobniej nie chodzi tu o tak rozległe podboje, ale o to, że Eannatum wysyłał swoje kontyngenty wojskowe które walczyły we wspomnianych miejscach. Niewątpliwe jednak wojska z Lagasz można było spotkać na dość rozległym obszarze Bliskiego Wschodu. Kolejny władca, Entemena (ok. 2400 przed Chr.) musiał znów walczyć z zachodnim sąsiadem. Inskrypcja zachowana na glinianym stożku fundacyjnym Entemeny tak opisuje te walki: „(...) Urlumma, ensi miasta Umma, kazał wypuścić wodę z rowu Ningirsu i rowu Nan-sze; obalił i spalił stelę; zburzył ołtarze wzniesione w Namnundakigarra; wezwał na pomoc obce kraje i przekroczył rów graniczny Ningirsu. Eannatum, wydał mu bitwę w Ganaugigga, gdzie są uprawne pola Ningirsu. Entemena, ukochany syn Eannatuma, zwyciężył go. Urlumma uciekł, zaś Ente-mena ścigał go do samego miasta Umma. Z wojsk jego [Urlummy], sześćdziesięciu wojowników [Entemena] położył trupem nad brzegiem kanału Lummagir-nunta. Ciała wojowników Ummy pozostawił [Entemena] na równinie ptakom i zwierzętom na pożarcie, a następnie usypał mogiły w pięciu miejscach. (...)”. Entemena walczył też z kolejnym władcą Ummy, uzurpatorem Ilem, z którym zawarł potem rozejm. Kontrolował obszary od Badtibiry i Larsy po Uruk na południu. Za jego panowania Lagasz stało się polityczną potęgą wśród miast Sumeru. Król mógł sobie pozwolić na wznoszenie świątyń w innych miastach. Później pozycja miasta zaczęła słabnąć.
Życie w Lagasz w czasach panowania wczesno dynastycznych władców przybliżają teksty spisane na glinianych tabliczkach. Przynoszą one wiele informacji na temat gospodarki, wierzeń i innych szczegółów życia Sumerów zamieszkujących Lagasz. Największe majątki były w posiadaniu świątyń, ale obok nich istniały posiadłości prywatne i rodzinne. Prywatna własność ziemska istniała obok świątynnej, o czym świadczą zachowane kontrakty sprzedaży gruntów. Z Lagasz pochodzi archiwum tabliczek klinowych dokumentujących gospodarowanie w majątku zwanym „domem Bau”, należącym do świątyni bogini Bau. Do świątyni należały ogromne włości: 4600 hektarów ziemi uprawnej, oraz liczne ogrody, sady, pastwiska i trzcinowiska. Na stałe pracowało w nim ok. 1200 osób wykonujących różne profesje. Byli wśród nich rybacy, żeglarze, piloci, wioślarze, rzemieślnicy, kucharze, tragarze, browarnicy, odźwierni. Personel zatrudniony w majątku zajmował się rolnictwem, pasterstwem, produkcją rzemieślniczą, handlem i usługami. Był zatem zamożną i samowystarczalną jednostką gospodarczą. Posiadłościami bogini Bau zarządzała żona każdorazowego władcy Lagasz. Majątki innych świątyń były zorganizowane w podobny sposób. Zatrudniony w nich personel był za pracę wynagradzany racjami żywnościowymi i usługami. Wszystkie świątynie dysponowały spichlerzami i magazynami, z których pod kontrolą skrybów wydawano racje pracownikom. Rozdzielała je scentralizowana administracja każdego majątku świątynnego. Administracja ściśle kontrolowała wszystkie etapy prac rolnych: od mierzenia pól po zbiór zboża i zwożenie plonów do spichlerza. W zamian za pracę robotnicy otrzymywali ze świątynnego spichlerza racje jęczmienia, pszenicy płaskurki i wełny. Jęczmień wydawano pracownikom co miesiąc. Na tabliczkach skrybowie skrupulatnie notowali ilość jęczmienia, którą otrzymały poszczególne kategorie osób. Dokumenty wspominają o ogrodnikach, folusznikach, pomocnikach, tragarzach, pracownikach pałacu: podczaszych, kucharzach, posłańcach, magazynierach, służących, fryzjerkach, osobach sprzątających. Wielkość racji była zróżnicowana. Podstawową jednostką objętości, w której liczono wielkość racji była sila, jednostka zbliżona wielkością do 1 litra. Minimalna racja jęczmienia dla osoby dorosłej wynosiła 18 sila, a dla dziecka 12 sila. Racje wydawane kobietom wynosiły zwykle od 24 do 36 sila jęczmienia. Podczaszowie dostawali 24, 36, 48 lub 72 sila zboża, a kucharze i posłańcy 24 lub 36 sila, podobnie służący i magazynierzy. Skrybowie byli lepiej wynagradzani, bo ich racje mogły wynosić 36, 48 lub 72 sila. Fryzjerki i fryzjerzy dostawali od 18 do 24 sila jęczmienia. Racje wydawane jednej osobie mogły różnić się wielkością w poszczególnych miesiącach. Majątek bogini Bau współpracował z pałacem władców miasta i wspomagał go siłą roboczą. Musiał oddawać do dyspozycji pałacu określoną liczbę pracowników. Teksty z archiwum „domu Bau” wspominają o wielu profesjach wykonywanych przez pracowników majątku. Byli wśród nich: skórnicy i rymarze, folusznicy, flisacy, kowale-metalurdzy, odźwierni, kamieniarze, cieśle, wytwórcy mat trzcinowych, garncarze, leśnicy opiekujący się gajami tamaryszków, muzycy i śpiewacy, szkutnicy i uszczelniacze łodzi, wyplatacze koszy, tkacze i tkaczki (do tej pracy najczęściej zatrudniano kobiety), browarnicy, świniopasy. Gospodarka była zatem już mocno rozwinięta w tej odległej epoce, a ludzie wykonywali bardzo różne zawody, specjalizującej się w swej pracy. Niektórzy pracownicy dostawali w zamian za wykonywane zadanie przydziały ziemi uprawnej. Nadzorcy świątynnych majątków kierowali też pracami przy kopaniu i oczyszczaniu kanałów nawadniających, oraz przy żniwach. Czasem do tych prac przydzielano ludzi zatrudnionych w majątku na innych stanowiskach. Niekiedy na listach osób przydzielonych do kopania kanałów lub zbioru zbóż figurują osoby o bardzo wysokim statusie (np. kapłani). Nie oznacza to, że musieli oni osobiście wykonywać zlecone prace. Odsyłali raczej ludzi mieszkających i pracujących w ich majątkach. Racje wełny rozdzielano raz w roku, w ósmym miesiącu. W przypadku wełny podstawową jednostką była mana (mina), licząca około 504 gramów. Największa racja liczyła 5 lub 7 min, mniejsze 2, 3 lub 4 miny. Niektórzy zamiast racji wełny otrzymywali gotowe ubrania i tkaniny. Generalnie osoby o wyższym statusie, wykonujące ważniejsze prace otrzymywały największe racje wełny i zboża. Świątynia nie racjonowała wszystkich posiadanych produktów lecz tylko niektóre (zboża i wełnę/tkaniny). Racje otrzymywali administratorzy, rzemieślnicy i pracownicy fizyczni. Mężczyźni z reguły otrzymywali większe racje od kobiet. Niektórzy pracownicy pracowali dla pałacu, by wypełnić zobowiązania majątku świątynnego wobec władcy. Inni, którzy otrzymywali ziemię od świątyni, musieli wykonywać dla nie pracę przez 4-5 miesięcy w roku. Większość pracowników miała inne źródła utrzymania i nie była totalnie uzależniona od świątynnych racji. Jęczmień wydawany pracownikom był nie tylko pokarmem, ale także (podobnie jak odważane srebro) środkiem wymiany, za który można było nabyć inne dobra. Racje były zatem wynagrodzeniem za wykonaną pracę.
Działalność majątku „domu Bau” obejmowała także wymianę rynkową i handel. Teksty wspominają o kupcach (dam-gara, ga-eš), którzy dokonywali transakcji wymieniając srebro i jęczmień na różne towary. Istnieli już zatem zawodowi kupcy i rynkowa wymiana dóbr, oraz ustalone środki tej wymiany. Istniała zarówna wymiana wewnętrzna, jak i zewnętrzna, dalekosiężna. Miasta Sumeru potrzebowały różnorodnych surowców, które nie występują w południowej Mezopotamii, przede wszystkim drewna, kamienia i metali. 28 zachowanych dokumentów z archiwum „domu Bau” zawiera informacje o dalekosiężnych kontaktach handlowych. Kupcy z Lagasz działali na rozległych terenach od Nippur do Dilmun w Zatoce Perskiej i Elamu. W dokumentach zachowało się 25 imion kupców, oraz informacje o towarach importowanych i eksportowanych i transakcjach w miejscach oddalonych od Lagasz. Odnotowano wymianę towarów z Elamem (leżącym w dzisiejszym zachodnim Iranie), Dilmun (wyspą Bahrajn i częścią Kataru) i miastami sumeryjskimi: Nippur, Der, Ummą, Uruk i Kesz. W Kisz znaleziono dwa odciski pieczęci kupca z Lagasz o imieniu Uremuš, co oznacza że handlowano także z tym miastem. Kupcy zdążający na wschód, do Elamu, musieli się opłacać lokalnemu władcy miasta Urua (położonemu w Chuzestanie) w zbożu i srebrze. Miasto Urua nazywano później bramą Elamu, więc tutejsi ensi korzystali z uprzywilejowanej pozycji na szlaku. Bardzo ważnym handlowym emporium było Dilmun. Na tej wyspie położonej na wodach Zatoki Perskiej spotykali się kupcy z różnych krajów. Do portu w Dilmun przybijały wypełnione towarami statki z Sumeru, Doliny Indusu (Meluhhy), Maganu (Omanu). W samym Sumerze towary były transportowane głównie drogą wodną, rzekami i licznymi kanałami, których sieć przecinała ten kraj. Kanałami można się było dostać do każdego sumeryjskiego miasta. Wśród kupców działających w Lagasz byli zarówno ludzie, którzy przybyli z innych miast, jak i miejscowi handlarze, pracujący na własny rachunek, bądź na zlecenie pałacu i świątyń. Kupcy przywozili do Lagasz osły i bydło, rośliny aromatyczne (tamaryszek, terebint, sosnę, mirt, szafran), wełnę, drewno i przedmioty wykonane z drewna, miedź, cynę, brąz, srebro, a także niewolników różnej płci i wieku. Do miasta trafiały też kamienie półszlachetne: lapis-lazuli z Azji Środkowej, karneol z Doliny Indusu, a także złoto i kamienne naczynia. Lagasz mogło zaoferować swoim partnerom handlowym przede wszystkim zboże (jęczmień i pszenicę płaskurkę), które eksportowano do Dilmun i Elamu, wełnę, morskie i słodkowodne ryby oraz żółwie, perfumowane oleje, tłuszcze (smalec), wełniane tkaniny i szaty. Przez ręce kupców Lagasz przechodziły także towary eksportowane dalej: miedź, cyna, drewno cedrowe z Lewantu, które trafiało do Dilmun, srebro. Dobra posiadały cenę i wartość, określoną w ilości jęczmienia lub srebra, którą trzeba było za nie zapłacić. Niektóre dobra importowano, by wytworzyć z nich przetworzone produkty przeznaczone na eksport (np. drewno, czy metale,), niektóre były nabywane tylko po to, by można było je sprzedać z zyskiem w innym miejscu. Specjalnie na eksport w Lagasz wytwarzano perfumowane oleje, których produkcja wymagała sporej ilości surowców (oleju, masła, ziół, żywic aromatycznych), zaplecza technicznego i wyszkolonego personelu. W Dilmun perfumowane oleje wymieniano na miedź, i to w dużych ilościach. Na wymianę produkowano też tkaniny, które produkowano w wielkich ilościach. W warsztatach tkackich szybko wzrastała liczba pracowników i rozmiary produkcji. Lagasz było poza tym idealnym portem przeładunkowym, przez który towary przypływające na statkach żeglujących po Zatoce Perskiej mogły docierać do Mezopotamii, a te, które przybywały z północy, do Elamu i Dilmun. Miedź przybywająca do Lagasz z Dilmun i Omanu była potem w dużej części odsprzedawana do innych miast (np. do Ummy i Adab). Wymieniano ją głównie na wełnę i srebro. Cynę z Azji Środkowej sprowadzano prawdopodobnie przez Dolinę Indusu, a potem drogą morską, przez Dilmun. Podróże morskie kupców były całkiem częste i przynosiły one duże zyski. Na przykład za czasów króla Lugalandy kupiec Ur-Enki dwa razy wyprawiał się do Dilmun po miedź. Z czasów tego władcy poświadczone są także ekspedycje handlowe do Elamu i miast Sumeru, po osły i wełnę, które kupowano za jęczmień i srebro. Kupcy często prowadzili handel na zlecenie pałacu, członków rodziny władcy, lub świątyń. Dzięki nim elita miasta mogła pozyskiwać potrzebne towary w pożądanej ilości. Majątki takie jak „dom Bau” brały aktywny udział w dalekosiężnej wymianie. Dzięki posiadanym zasobom produktów rolnych i rzemieślniczych i korzystnym położeniu w pobliżu szlaków handlowych mogły zwiększać zyski i zarabiać. Handel był zatem mocno rozwinięty i dobrze zorganizowany. Dobrem, które często pojawia się w dokumentach gospodarczych z Lagasz, były ryby, zarówno morskie, jak i słodkowodne. Odławiano głównie karpie i okoniokształtne. Ryby złowione przez rybaków pracujących w majątkach stawały się artykułami handlu na rynku. Takim przedmiotem wymiany była też cebula, uprawiana na dużą skalę w świątynnych i pałacowych posiadłościach. Zachowały się także dokumenty poświadczające sprzedaż i kupno domów, a także niewolników. Były to transakcje zawierane przez prywatne osoby. W wszystkich transakcjach środkiem wymiany było srebro lub jęczmień. Nawet jeśli wymieniano towar za towar, zwykle podawano cenę w srebrze. Wartość długów bądź zasobów finansowych także wyrażano w ilości srebra.
Nie ulega wątpliwości, że Lagasz było jednym z bogatszych miast Sumeru, ważnym portem, potęgą handlową i produkcyjną. Dzięki temu jego władcy mogli aktywnie działać na ówczesnej arenie politycznej. Ale po epoce Entemeny, który zawarł sojusz z władcą Ur, Lugalkiniszedudu, potęga Lagasz zaczęła przygasać. Do władzy doszła rodzina kapłanów, która usunęła z tronu dynastię wywodzącą się jeszcze od Urnansze. Jej pierwszym przedstawicielem był główny kapłan Ningirsu, niejaki Enentarzi. Zdołał on odeprzeć atak Elamitów na miasto, ale scenę polityczną Sumeru zdominowały już inne miasta: Kisz i Umma. Następca Enentarziego, Lugalanda (ok. 2400 przed Chr.) zajmował się głównie pomnażaniem własnego majątku i gromadzeniem posiadłości ziemskich. Poślubił niezmierne bogatą dziedziczkę, Baranamtarę, której rodzina prowadziła interesy z władcami miasta Adab. Władca i jego żona stali się największymi właścicielami ziemskimi w Lagasz. Bezprawnie konfiskowali ziemię świątyń i osób prywatnych, a także własność ruchomą. Wymuszali od mieszkańców Lagasz podatki, daniny i łapówki. Miasto pogrążyło się w odmętach korupcji i bezprawia. W końcu, niezadowolenie ludności doszło do szczytu. Mieszkańcy zbuntowali się, obalili Lugalandę i osadzili na tronie Uruinimginę (zwanego także Urukaginą), który starał się naprawić sytuację w Lagasz. Stał się tym samym pierwszym znanym z imienia reformatorem politycznym i skarbowym w historii Świata. A sytuacja była rzeczywiście opłakana. Inskrypcja na glinianym stożku z czasów Uruinimginy opisuje nadużycia, których dopuszczali się urzędnicy. Ludzie kierujący różnymi grupami roboczymi, kapłani i nadzorujący produkcję zagarniali dla siebie łodzie, owce, stawy rybne, płody rolne. Wymuszali wysokie opłaty i łapówki w srebrze, zwierali także korzystne dla siebie, lecz niesprawiedliwe i rujnujące dla kontrahentów transakcje. Wielu obywateli Lagasz zostało uwięzionych za długi. Jak podaje inskrypcja Urukaginy: „(...) Woły bogów były używane do nawadniania pól ensi; dobre łąki stały się lennem oddanym przyjaciołom ensi; osły pociągowe i piękne woły kapłani zabierali dla siebie; zboże kapłani rozdawali ludziom ensi. (...) Domy pałacu i pola pałacu, domy pałacowego haremu, domy dzieci pałacu i pola dzieci pałacu mnożyły się i tłoczyły jedne przy drugich, zagarniając domy i pola bogów. (...)”. Wyzysk ludności doszedł do szczytu: „(...) Gdy umarły był chowany w grobie, pobierał za to kapłan 7 dzbanów napoju, 420 chlebów, 120 silą zboża, nadto jeszcze jedną szatę, jedno koźlę i jedno łoże; pomocnik kapłana otrzymywał 60 silą z ziarna. (...) Kapłan którejkolwiek świątyni zagarniał drzewa w ogrodzie matki biedaka i odbierał owoce. (...)”. Poborcy podatków konfiskowali ludziom co tylko się dało. Uruinimgina ukrócił te opłakane praktyki i wydał coś, co część badaczy uważa za pierwszy zbiór praw historii (a inni za zbiór zaleceń). Ukrócił krzyczące nadużycia i ustalił podatki i opłaty w stałej, umiarkowanej wysokości. Zabronił pobierania wyższych danin. W swoich inskrypcjach po raz pierwszy w historii Uruinimgina użył słowa „wolność” (sum. ama-ar-gi). Nakazał, by możni płacili za towary uczciwą cenę, a nie wymuszali je ze szkodą dla sprzedających. Złodzieja miało teraz czekać ukamienowanie. Uruinimgina zabronił poliandrii (dotychczas zdarzało się, że niektóre kobiety miały kilku mężów), a kobiety dopuszczające się wielomęstwa skazał na ukamienowanie. Jeśli kobieta obraziłaby mężczyznę, zostałaby skazana na wybicie zębów cegłą. Urukagina zdołał się utrzymać na tronie jedynie przez siedem lat. Ensi sąsiedniej Ummy, Lugalzagesi zdobył Ur i zdołał sobie podporządkować większość Sumeru. Napadł na Lagasz i Girsu i zdobył te miasta. Uruinimgina najprawdopodobniej poniósł śmierć, a jego miasto zostało spalone i splądrowane: „(...) Ludzie Ummy rzucili... na pastwę pożarów; rabowali srebro i drogocenne kamienie; przelali krew w pałacu Tirasz; przelali krew w świątyni Enlila i w świątyni Baby... z pól Ningirsu zgarnęli Zboża... Ludzie Ummy, podbijając Lagasz, wzięli na siebie grzech przeciw Ningirsu. (...)”. Lugalzagesi niedługo cieszył się swoim tryumfem nad dawnymi wrogami Ummy. Szybko uległ armii Sargona z Akadu, który opanował zbrojnie całą Dolną Mezopotamię i dotarł ze swoimi wojskami aż do Morza Śródziemnego i do Suzy. Lagasz zostało podbite i stało się jednym z miast imperium akadyjskiego. Sargon niszczył fortyfikacje podbitych miast, co musiało dotknąć także Lagasz. Kiedy miasta Sumeru (Adab, Zabalam, Umma, Lagasz, Ur, Kazalu i Der) powstały przeciwko jego następcy, Rimuszowi (2279-2270 przed Chr.) poniosły klęskę i zostały zniszczone. Wielu mieszkańców poniosło śmierć, bądź zostało sprzedanych w niewolę. Wielka rebelia zakończyła się krwawą masakrą i niebywałą destrukcją sumeryjskich miast. Masowe mordy, niewolenie ludzi i deportacje miały się odtąd stać stałym elementem polityk imperiów. Zniszczone przez wojska Rimusza miasta miały być odstraszającym przykładem dla innych potencjalnych buntowników. W Ur i Lagasz zabito ponad 8 tys. ludzi, ponad 5000 sprzedano w niewolę, a prawie 6 tys. wypędzono. Był to ogromny cios dla tej wielkiej metropolii. Mimo to mieszkańcy Lagasz wzięli udział w następnym powstaniu, które wybuchło przeciw królowi Akadu Naramsinowi (2254-2218 przed Chr.). Ale Sumerowie jeszcze raz ponieśli ciężką klęskę.
Około 2160 lat przed Chr. Lagasz odzyskało wolność, kiedy władza imperium akadyjskiego załamała się na skutek niekorzystnych zmian klimatycznych i najazdów Gutejczyków z gór Zagros. Mimo, iż najeźdźcy opanowali Sumer i Akad, władcy Lagasz cieszyli się swobodą i mogli odbudować potęgę i pomyślność ekonomiczną swojego miasta. Najwybitniejszym z nich był Gudea (2144-2124 przed Chr.), który osiągnął tron dzięki małżeństwu z Ninallą, córką poprzedniego władcy, Ur-baby. Gudea odziedziczył miasto odbudowane z gruzów przez Ur-babę i starał się kontynuować politykę poprzednika. Dzięki jego działalności Lagasz znów stało się zamożnym i okazałym miastem. Za swoją główną powinność Gudea uważał kult religijny i budowę świątyń. Odbudował aż 15 sanktuariów w Lagasz i zbudował nową świątynię Ningirsu, zwaną Eninnu. Budowę tego sanktuarium opisał w licznych inskrypcjach, w których wyjaśniał swoją religijną motywację i relacjonował działania, jakie podjął. Teksty Gudei pełne są religijnych wizji, mistycyzmu i proroctw. Jego głównym celem było spełnianie życzeń bóstw i zapewnienie pomyślności ludowi miasta Lagasz. Gudea zebrał środki i fundusze na budowę świątyni Eninnu, zjednoczył mieszkańców miasta i dopełnił wszystkich skomplikowanych obrzędów religijnych związanych oczyszczeniem i poświęceniem terenu pod sanktuarium. Aby ukończyć budowę świątyni Gudea sprowadził rzemieślników i materiały z odległych krajów: „(...) Z Elamu przybyli Elamici, z Suzy Suzyjczycy, Magan i Meluhha zebrały drzewa ze swoich gór... Gudea przywiózł je do swojego miasta Girsu...Gudea, wielki kapłan en boga Ningirsu przebył drogę do Gór Cedrowych, której nikt dotychczas nie przebył; ściął jej cedry wielkimi siekierami... jak wielkie węże spływały w dół wód rzeki z Góry Cedrowej, tratwy z Góry Sosnowej. (...) Wiele innych cennych metali zostało przyniesionych dla władcy, budowniczego świątyni Eninnu. Z Góry Miedzianej Kimasz... złoto zostało dostarczone z tej góry jak piasek... Dla Gudei wykopali srebro z gór, dostarczyli czerwone kamienie z Meluhhy w wielkich ilościach (...).”. Gudea musiał zorganizować wiele ekspedycji handlowych i militarnych, by zdobyć materiały potrzebne do budowy świątyń. Jego kontakty sięgały gór Amanus i Taurus, skąd sprowadzał cedr, Doliny Indusu, eksportującej czerwone kamienie, czyli karneol, oraz Iranu. Jeśli wierzyć inskrypcjom Gudei, jego dobroczynne, reformatorskie rządy przyczyniły się do złagodzenia napięć i poprawy stosunków społecznych w Lagasz: „(...) Matka nie podnosiła ręki na dziecko, Dziecko nie sprzeciwiało się słowom matki. Niewolnika, który źle postąpił, Pan jego za to nie bił, Niewolnicy, zabranej w złą niewolę, Pani jej nie uderzyła w twarz. Przed księcia, który dom budował, Przed Gudeę nikt nie zanosił skarg. (...) Biednemu bogacz nie wyrządzał krzywdy I wdowie możny nie wyrządzał krzywdy. (...)”. Oczywiście w tych słowach pobrzmiewa propaganda władcy Lagasz, ale nie ulega wątpliwości, że za jego rządów miasto znowu kwitło. Ensi pozwolił po raz pierwszy, by to córki dziedziczyły rodzinny majątek, w przypadku, gdy rodzice nie posiadali synów. Gudea miał rządzić populacją liczącą 60 sar ludzi. Sar to słowo oznaczające liczbę 3600, zatem państwo Lagasz zamieszkiwałoby wtedy 216 tys. osób. Gudea dbał o rolnictwo i kanały nawadniające. Lagasz stało się na powrót ważnym ośrodkiem handlowym, co poświadcza inskrypcja na jednym z posągów Gudei: „(...) Gdy on [Gudea] budował świątynię dla Ningirsu, Ningirsu, jego ukochany król, otworzył mu wszystkie [handlowe] drogi od Górnego do Dolnego Morza. (...)”. Na szlakach pomiędzy Zatoką Perską a Morzem Śródziemnym znów pojawili się kupcy z Lagasz i Girsu. Gudea odnowił także kontakty z Dilmun i cywilizacją Doliny Indusu (Meluhhą). Na terytorium Lagasz istniała nawet wioska zamieszkana przez ludzi z Meluhhy, i wieś, której mieszkańcy pochodzili z Maganu (Omanu). Gudea twierdził nawet, że sprawował jakiś rodzaj politycznej kontroli nad Dilmun i Maganem, choć mogą być to jedynie przechwałki. Nie zachowała się świątynia Eninnu zbudowana przez Gudeę. Pozostały po tym szczęsnym władcy liczne inskrypcje i posągi, przedstawiające jego samego i członków jego rodziny. Około 2100 lat przed Chr. Lagasz, tak jak cały Sumer, dostało się pod władzę króla Uruk Utuhengala, którego szybko zastąpił Urnammu, założyciel imperium III dynastii z Ur. Za rządów tej dynastii Lagasz pozostało ważnym ośrodkiem handlowym. W mieście rozwinęła się produkcja tekstylna na wielką skalę. Produkcja rolna i rzemieślnicza została poddana kontroli państwa. Na pastwiskach należących do Lagasz pasła się astronomiczna liczba 66 tys. owiec. W Girsu w ciągu jednego dnia pozyskiwano wełnę z ponad 2 tys. owiec, co świadczy o skali ówczesnej produkcji. W Girsu i w Lagasz w warsztatach tekstylny pracowało około 24 tys. ludzi. W tkalniach pracowali zwłaszcza niewolnicy, niewypłacalni dłużnicy i jeńcy wojenni, a także kobiety i dzieci. Tekstylia produkowane w Lagasz były sprzedawane zarówno w krajach imperium III dynastii z Ur, jak i za granicą. Teksty odnotowują wielkie transporty towarów pomiędzy Lagasz i Ur. Pomiędzy tymi miastami przewożono kanałami jednorazowo nawet 40 ton towarów.
Miasto Lagasz istniało jeszcze po upadku III dynastii z Ur, choć mocno straciło na znaczeniu na rzecz innych ośrodków handlowych. Kiedy około 1900-1700 lat przed Chr. upadła cywilizacja Doliny Indusu ożywiony handel morski w Zatoce Perskiej załamał się, powodując upadek nadmorskich ośrodków handlowych i portów południowej Mezopotamii. Coraz większe znaczenie miała wymiana z zachodem, z Anatolią i wybrzeżami Morza Śródziemnego. Bogate dawniej metropolie Sumeru zaczęły się wyludniać. Lagasz i Girsu były zamieszkanymi ośrodkami jeszcze w okresie Isin-Larsa i staro babilońskim, to znaczy w pierwszej połowie II tys. przed Chr. W czasach panowania babilońskiego króla Samsuiluny (1686-1648 przed Chr.) południową Mezopotamię dotknął kryzys związany z brakiem wody, suszą i przesuwaniem się biegu rzek i kanałów. Wiele kwitnących dotąd miast zostało opuszczonych. Na domiar złego, na południu wybuchły bunty, krwawo tłumione przez babilońskie wojska. System irygacyjny Sumeru został zdewastowany. W Lagasz, Ur, Larsie i Uruk przestano sporządzać teksty klinowe. Dawny Sumer upadał, a dynastia Hammurabiego i tak straciła kontrolę nad tym krajem, rządzonym przez lokalną dynastię i znanym odtąd jako Kraj Nadmorski. Potężne niegdyś metropolie Sumeru zostały opuszczone. Na miejscu dawnego Girsu w II i I tys. przed Chr. istniało jakieś niewielkie, rozproszone osadnictwo. Lagasz zostało całkowicie opuszczone. Dopiero w II wieku przed Chr., już w czasach Państwa Partów na ruinach Girsu lokalny aramejski władca Adadnadinahe wybudował swój pałac, z którego zachowały się cegły z aramejskimi i greckimi inskrypcjami. Pieczęcie z czasów Państwa Sasąnidów są ostatnim śladem zasiedlenia tego miejsca przez ludzi. Dopiero w 1877 roku francuski wicekonsul w otomańskiej podówczas Basrze, Ernest de Sarzec rozpoczął wykopaliska na obszarze Girsu (Tello), odkrywając ponownie to miasto i cywilizację sumeryjską. Jego badania kontynuował Gaston Cros, a w okresie międzywojennym ks. Henri de Genouillac, znany francuski asyrolog i archeolog, oraz Andre Parrot. Lagasz badali archeolodzy niemieccy, duńscy i amerykańscy. Od 2019 roku działa tam misja Uniwersytetu Cambridge,
Literatura
H. Crawford (red.), The Sumerian World, Oxford, 2013.
R. Prentice, The Exchange of Goods and Services in Pre-Sargonic Lagash, Alter Orient und Altes Testament, Münster, 2010.
A. Ziółkowski, Historia Powszechna. Starożytność, Warszawa, 2009.
E. M. Meyers (red.), The Oxford Encyclopedia of Archaeology in the Near East, vol. 2, New York, Oxford, 1997.
M. Liverani, The Ancient Near East: history, society and economy, London, New York, 2014.
M. Roaf, Mezopotamia, Wielkie Kultury Świata, Warszawa, 1998.
G. Roux, Mezopotamia, Dzieje Orientu, Warszawa, 2008.
D. Arnaud, Starożytny Bliski Wschód : Od wprowadzenia pisma do Aleksandra Wielkiego, Warszawa, 1982.
M. Bielicki, Zapomniany świat Sumerów, Warszawa, 1966.
J. Meuszyński, Odkrywanie Mezopotamii, Biblioteka Problemów, t. 227, Warszawa, 1977.
P. H. Sand, Mesopotamia 2550 B.C.: The Earliest Boundary Water Treaty, Global Journal of Archaeology & Anthropology, vol. 5, iss. 4, s. 98-99.
S. N. Kramer, The Sumerians: Their History, Culture and Character, Chicago, 1963.
W. J. Hamblin, Warfare in the ancient Near East to c. 1600 BC, Warfare and history, Oxford, New York, 2006.
.jpg)
Tell Al-Hiba, starożytne Lagasz, południowy Irak
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz