Cywilizacje, które w środkowej epoce brązu wykształciły się w basenie Morza Egejskiego stały się pierwszymi cywilizacjami miejskimi Europy. Pojawiły się one w miejscu, przez które przebiegały szlaki komunikacyjne łączące Europę z Azją. Region egejski od zachodu graniczy z półwyspem Azji Mniejszej, a od północy z częścią Półwyspu Bałkańskiego. Zachodnia część Azji Mniejszej była mocno związana z regionem egejskim. Grecja kontynentalna, która stanowi południową część Półwyspu Bałkańskiego dzieli się na trzy części: Półwysep Peloponez, Grecję Środkową i Tesalię. Charakterystyczne dla tego regionu jest bliskie sąsiedztwo gór i morza. Morze Egejskie oddziela Europę od Azji, tak samo jak cieśniny Bosfor i Dardanele oraz Morze Marmara. Południową część Półwyspu Bałkańskiego oblewają od zachodu morza Adriatyckie i Jońskie, a od południa Morze Kreteńskie. Na wodach otaczających Grecję położone są wyspy Morza Egejskiego (Cyklady, Sporady, Eubea) oraz Kreta. W wielu miejscach, szczególnie na Peloponezie dominują wybrzeża typu riasowego, tworzące wąskie zatoki pomiędzy półwyspami. Są to wysokie, klifowe wybrzeża morskie. Na wyspach Morza Egejskiego występują także wybrzeża wulkaniczne, charakteryzujące się półwyspami utworzonymi z zakrzepłej lawy i zatokami powstałymi w kalderach wulkanicznych. Południowa część Półwyspu Bałkańskiego zdominowana jest przez góry i wyżyny. Pomiędzy łańcuchami górskimi znajdują się śródgórskie doliny i równiny nadbrzeżne. Wyspy takie jak Kreta również mają w dużej mierze górzysty charakter. Region egejski leży w strefie fałdowań alpejskich, która kształtowała się w czasie orogenezy alpejskiej od środkowej kredy po miocen. Alpidy europejskie tworzą jeden system górski z alpejskimi łańcuchami górskimi Azji. Góry te powstały w efekcie naporu tektonicznej płyty afrykańskiej i prakontynentu Gondwany na masę lądową Europy. W późnym mezozoiku i kenozoiku oderwane od Gondwany masy lądowe przemieszczały się w skutek tego naporu na północ, poprzez zamykający się Ocean Tetydy. W efekcie formowały się systemy górskie, które do dziś są aktywne sejsmicznie. Właśnie dlatego region egejski jest obszarem częstych trzęsień ziemi i aktywności wulkanicznej. Szczególnie gwałtowny był odnotowany w starożytności wybuch wulkanu na wyspie Santorini (Thera) około 1600 lat przed Chr. Góry Dynarskie i Pindos stanowią południowy człon alpidów europejskich. Baseny mórz Jońskiego i Egejskiego są tak naprawdę śródgórskimi zapadliskami zalanymi przez wody morskie w czasie transgresji. W Górach Dynarskich i Pindos występują zmetamorfizowane skały mezozoiczne i skały magmowe oraz wulkaniczne. Wiele form wulkanicznych na obszarze egejskim uległo denudacji. O ile w trzeciorzędzie klimat południowej części Europy był bardzo ciepły, to w plejstocenie temperatury mocno się obniżyły. Lądolód skandynawski nie przekroczył granicy Karpat, ale w górach Pindos i w masywie Olimpu powstały lokalne lodowce górskie i dolinne. U południowych wybrzeży Półwyspu Bałkańskiego znajdują się Wyspy Jońskie. Charakterystyczne są tu zatoki głęboko wrzynające się w ląd: Patraska i Koryncka. Odnogą Morza Egejskiego jest zatoka Sarońska. Półwysep Peloponez jest połączony z resztą lądu jedynie wąskim Przesmykiem Korynckim. Grecja od strony Morza Egejskiego jest poprzecinana kolejnymi zatokami morskimi: Argolidzką, Sarońską, Eubejską, Salonicką i Orfańską. Północną część Morza Egejskiego stanowi Morze Trackie. Dominują tu wysokie wybrzeża riasowe. Góry alpejskiej strefy fałdowej istniejące na obszarze Grecji nazywane są Hellenidami. W ich skład wchodzi część Gór Dynarskich, Pindos, góry Peloponezu i góry Krety. Zbudowane są one ze skał paleozoicznych, mezozoicznych i kenozoicznych. Są to zarówno skały osadowe, jak i krystaliczne, przecinane intruzjami skał magmowych. Wśród tutejszych skał można wyróżnić także fragmenty dna nieistniejącego już praoceanu Tetydy. Śródgórski masyw tracko-macedoński jest najprawdopodobniej fragmentem prakontynentu Gondwany, oderwanym od niego i przesuniętym na północ. Zbudowany jest ze sfałdowanych w orogenezie hercyńskiej skał prekambryjskich i paleozoicznych. Są to głównie granitoidy i skały metamorficzne. W orogenezie alpejskiej zostały tu wypiętrzone zrębowe masywy górskie. Występują tu zapadliska i jeziora tektoniczne. Częściami masywu tracko-macedońskiego są Morze Trackie i Olimp, a także trójdzielny Półwysep Chalcydycki. Zapadlisko Morza Egejskiego jest w rzeczywistości mikropłytą litosferyczną Egei. Jedynie w Attyce, na Eubei i w Azji Mniejszej odsłaniają się starsze skały paleozoiczne, stanowiące część tej zapadniętej płyty. Góry Pindos, znajdujące się na południe od Gór Albańskich są zbudowane z łupków ilastych, rogowców i wapieni. Na zachód od nich ciągną się Góry Epiru zbudowane z wapieni i utworów fliszowych. Są silnie skrasowiałe i poprzecinane licznymi kotlinami. Na wschód od gór Pindos leży Kotlina Tesalska, którą otaczają masywy górskie. Zbudowana jest z osadów aluwialnych trzeciorzędu i stożków napływowych. Częścią regionu Pindos i Epiru pod względem geologicznym są Wyspy Jońskie. Są to górzyste wyspy zbudowane z mezozoicznych i trzeciorzędowych wapieni i utworów fliszowych. Stanowią one wierzchołki wypiętrzającego się łańcucha górskiego. Półwysep Peloponez jest niemal w całości otoczony wodami morskimi. Jest on w przeważającej części górzysty i zbudowany z wapieni. Góry biegną z północy na południe i wcinają się w morze, tworząc mniejsze półwyspy i zatoki. Najwyższe szczyty w plejstocenie były przykryte lodowcami. Pomiędzy górami znajdują się wąskie niziny. Wyspy Morza Egejskiego zbudowane są ze skał węglanowych i stanowią wierzchołki podmorskich łańcuchów górskich, Kreta jest zbudowana z wapiennych skał mezozoicznych i paleogeńskich, które uległy sfałdowaniu. We wnętrzu wyspy znajdują się masywy górskie i zapadliska, a jej rzeźba powierzchniowa została ukształtowana przez zjawiska krasowe. Na Morzu Egejskim znajduje się archipelag Cykladów, obejmujący około 100 wysp różnej wielkości. Są one górzyste i zbudowane z mezozoicznych skał osadowych i młodszych skał wulkanicznych. Region egejski leży w strefie klimatów podzwrotnikowych. Panuje tu klimat podzwrotnikowy typu śródziemnomorskiego. Średnia temperatura w miesiącach najchłodniejszych wynosi tu ok. 10 stopni Celsjusza. Przeważają wiatry południowe i południowo-zachodnie. Opady występują tu głównie od jesieni do wiosny, w chłodnej porze roku. Lata są upalne i suche, ze średnią temperaturą wynoszącą 18-28 stopni Celsjusza w najcieplejszych miesiącach. W tutejszych górach klimat jest oczywiście chłodniejszy i wilgotniejszy, niż na wybrzeżach. Rzeki są zasilane deszczowo, głównie w sezonie jesienno-zimowym, tak jak wszystkie rzeki w basenie Morza Śródziemnego. Wzbierają w tym sezonie, a niskie stany utrzymują się latem. W regionie egejskim dominują brązowe gleby cynamonowe. Występują tu także rędziny i czerwone oraz żółte gleby typu terra rossa i terra fusca. Pierwotną roślinność w tej części świata stanowiły lasy złożone z dębu ostrolistnego i dębu korkowego. Dziś, na skutek działalności człowieka i zmian środowiska, przeważa tu roślinność twardolistna. Występują tu formacje krzewiaste, takie jak makia, garig i frygana.
Wielki wpływ na działalność człowieka w regionie egejskim w pradziejach i w starożytności wywierał układ łańcuchów górskich i wybrzeży. Na obszarze Grecji kontynentalne większość łańcuchów górskich ciągnie się z północy na południe. Najwyższy szczyt, Olimp sięga 2986 m n. p. m. Na najwyższych szczytach zalegają wieczne śniegi. Pomiędzy łańcuchami górskimi biegły szlaki łączące Grecję z resztą Europy, poprzez dolinę Dunaju. Wszystkie obszary nizinne są tu stosunkowo wąskie i położone między górami, bądź blisko wybrzeży morskich. W pradziejach i starożytności zbocza górskie były pokryte lasami ,przetrzebionymi później na skutek działalności człowieka. Klimat kształtują wiatr zachodnie niosące wilgoć i opady i suche, gorące wiatry południowe. Na działalność ludzką wpływają nie tylko letnie upały i susze, ale także nagłe ulewy i powodzie. Ukształtowanie powierzchni lądu i wybrzeży morskich sprawiało, że już od pradziejów ważną rolę odgrywał transport morski. Morze było obecnie właściwe wszędzie, było środowiskiem bliskim i znanym. Wszędzie w regionie egejskim wybrzeża morskie są stosunkowo bliskie. Na Morzu Egejskim znajduje się wielka liczba niezbyt oddalonych od siebie wysp, które już w głębokich pradziejach tworzyły pomost pomiędzy Azją a Europą. Ich bliskość i bliskość stałego lądu sprzyjała żegludze. Zalanie wodami morskimi znacznych połaci lądu u schyłku plejstocenu nie zmieniło zasadniczo tej sytuacji. Najbardziej sprzyjające warunki do żeglugi panowały od maja do października. Stosunkowo płytkie Morze Egejskie było środowiskiem życia licznych ławic ryb, dostarczających pokarmu ludziom żyjącym na jego wybrzeżach. W regionie egejskim występują nieliczne rudy miedzi, spotykane na Krecie, Syros, Samos i w Azji Mniejszej. Rudy żelaza występują na Peloponezie, w Attyce i na wyspach egejskich, a złoto na wyspach Sifnos i Tazos. Srebro wydobywano w Attyce i Lakonii. Wyspa Melos dostarczała obsydianu, używanego w pradziejach do wyrobu narzędzi i broni. Niemal wszędzie występowała dobra glina i skały wykorzystywane w budownictwie. Ziemia nie była zbyt urodzajna, a na odsłoniętych zboczach ulegała stałej erozji. Więcej żyźniejszej ziemi występowało na równinach. Najlepsze tereny rolnicze znajdowały się w północnej Grecji i w zachodniej Anatolii. W całej Grecji istniały też mniejsze połacie gruntu, wykorzystywane jako pola uprawne lub pastwiska. Część gruntów wykorzystywano jako pastwiska i prowadzono pasterstwo transhumacyjne kóz i owiec. Region egejski stanowi zamkniętą całość, oddzieloną od reszty Morza Śródziemnego archipelagami wysp. Obfitość wysp i półwyspów od głębokich pradziejów zachęcała tu ludzi do morskich podróży. Sąsiadujące z wybrzeżami łańcuchy górskie dzielą ląd na mniejsze jednostki. Zagrożenie dla działalności ludzkiej stwarzała naturalna aktywność sejsmiczna i wulkaniczna.
Jeszcze w plejstocenie, kiedy z uwagi na uwięzienie mas wody w lądolodach poziom Morza Egejskiego był dużo niższy niż dziś, paleolityczni myśliwi i zbieracze odbywali podróże droga morską. Kiedy skończyła się epoka lodowcowa, mezolityczni mieszkańcy regionu egejskiego nadal preferowali transport wodny i trzymali się wybrzeży oraz wysp. Już od paleolitu zasiedlone były takie miejsca, jak jaskinia Franchthi w Argolidzie. W wielu miejscach powstawały półstałe osady, a mezolityczne społeczności intensywnie eksploatowały otaczające je środowisko. Znaleziska narzędzi wykonanych z obsydianu z Melos odkryte na Krecie i na lądzie greckim świadczą o regularnie odbywanych w tym okresie podróżach morskich. Być może istnieli już wtedy wędrowni specjaliści, zajmujący się obróbka obsydianu. Dzięki gromadzonej z pokolenia na pokolenie wiedzy neolityczne rolnictwo mogło stosunkowo szybko rozprzestrzenić się w obszarze egejskim. Rolnictwo zawitało do Grecji w VII tys. przed Chr., za sprawą przybywających z Anatolii grup, które już wcześniej kontaktowały się z miejscowymi grupami ludności mezolitycznej. Być może zmiany klimatyczne w Anatolii wymusiły ich migrację na zachód. Docierali oni do Grecji drogą morską. Region egejski stawał się powoli domeną osiadłych wspólnot rolniczych. Pokrył się siecią mniejszych i większych stały osiedli, które były zamieszkiwane przez setki lat. Podstawą gospodarki stała się uprawa zbóż i roślin strączkowych, a także hodowla owiec i bydła. Wioski sprawowały kontrolę nad otaczającymi je terytoriami. Ich mieszkańcy zajmowali się wspólną uprawą roli, a także budową domów i fortyfikacji osad. Istnieli rzemieślnicy-specjaliści, przeznaczający część swego czasu na zajęcia nie związane z uprawą roli, takie jak garncarstwo, czy obróbka obsydianu. Poszczególne osady utrzymywały ze sobą bliskie kontakty w celu wymiany zasobów czy zawierania małżeństw. Kontakty umożliwiały dostęp do zasobów żywności innych grup, co było szczególnie istotne w latach nieurodzaju. Okresowo organizowane święta i uroczystości były okazją do prowadzenia intensywnej wymiany między grupami, wioskami i poszczególnymi gospodarstwami domowymi. W takich połączonych z wymianą świętach brały udział tysiące osób. Były one szczególnie często organizowane w najgęściej zaludnionych zakątkach neolitycznej Egei, takich jak Macedonia i Tesalia. Z Makriyalos w Macedonii znany jest depozyt naczyń ceramicznych i kości zwierzęcych, związany z takimi uroczystościami. Pochodzi on z IV tys. przed Chr. i jest pozostałością uczt organizowanych w tym miejscu. Największe neolityczne osady powstawały w takich miejscach jak Knossos na Krecie, czy Sesklo w Tesalii. W V tys. przed Chr. Mogły być one zarządzane przez lokalnych wodzów, lub ludzi cieszących się społecznym uznaniem. Począwszy od V tys. przed Chr. w regionie egejskim coraz częściej zaczęły się pojawiać przedmioty ze złota, srebra i miedzi, które spełniały ważną rolę symboliczną i społeczną. Upowszechnianie się metalurgii prowadziło do coraz intensywniejszych dalekosiężnych kontaktów, zwłaszcza z Anatolią i Półwyspem Bałkańskim. Na północ wędrowały muszle Spondylusa znad Morza Egejskiego, które były popularną ozdobą wśród neolitycznych społeczności Europy. Na południe trafiały zaś rudy metali. Metalowe przedmioty z Knossos i Amnisos przypominają ozdoby znane z grobów książęcych z cmentarzyska w Warnie. Coraz bardziej aktywne były lokalne sieci wymiany, na przykład te, które łączyły ze sobą wyspy archipelagu Cykladów. Wyspy Morza Egejskiego były zasiedlane przez rolników z lądu greckiego w późniejszej fazie neolitu. Osadnicy poszukiwali obsydianu i rud metali. Odbywali regularne podróże morskie i zajmowali się wymianą. Na wyspach powstawały duże ufortyfikowane osady, takie jak Strofilas na Andros, czy Dimini w Tesalii. Pod koniec neolitu widoczny był wzrost populacji w południowej Grecji i na wyspach Morza Egejskiego, w tym na Krecie. Do wzrostu populacji przyczyniło się przejście od prostego rolnictwa charakterystycznego dla wczesnoneolitycznych osad, do zróżnicowanych wzorców uprawy ziemi i bardziej zaawansowanych technik rolniczych. Miejscowe kultury mocno się różnicowały. Kultura materialna Krety odróżniała się od kultury materialnej Grecji kontynentalnej, Tesalii i Macedonii. W Tesalii i Macedonii wyrastały osiedla typu telli, złożone z domów wzniesionych z plecionki i gliny. Na południu domostwa wznoszono głownie z kamienia. Ważną zmianą było wprowadzenie upraw winorośli, drzew oliwnych i fig. Badania palinologiczne wskazują, że systematyczna uprawa drzew oliwnych (Olea europaea) rozpoczęła się na obszarze południowego Lewantu około 4500 lat przed Chr. Roślina ta została udomowiona właśnie na obszarze Lewantu. To właśnie tu neolityczni rolnicy zaczęli produkować oliwę z oliwek. Uprawa oliwki z czasem rozprzestrzeniła się na obszarze północnego Lewantu i Anatolii. Skokowy wzrost ilości pyłków oliwki europejskiej w diagramach pyłkowych z Krety, odnotowany około 4000 lat przed Chr. wskazuje na moment początku rozwoju uprawy tej rośliny na wyspie. W tym samym czasie podobne nasilenie uprawy oliwki wystąpiło na wyspie Zakyntos. Kreta stała się zatem ośrodkiem uprawy drzew oliwnych i produkcji oliwy. Najstarsze ślady użycia oliwy na Krecie to ułamki naczyń z Aphroditis to Kephali, na których odkryto pozostałości tego tłuszczu. Pochodzą one z okresu 3200-2700 przed Chr. Winorośl (Vitis vinifera) została udomowiona na obszarze Azji Południowo-Zachodniej Najstarsze ślady jej uprawy pochodzą z południowego Kaukazu, z obszaru dzisiejszej Gruzji, sprzed 6000 lat przed Chr. W Grecji kontynentalnej i na Krecie uprawa winorośli rozpowszechniła się w V tys. przed Chr. Te dwie uprawy (drzewa oliwne i winorośl) miały się stać ważnym elementem gospodarki rolnej społeczności zamieszkujących obszary położone nad Morzem Egejskim i w innych częściach basenu Morza Śródziemnego. Jednocześnie na terenie wielu osad odkryto ślady wczesnej obróbki metali. Pojawiły się pierwsze cmentarzyska lokowane poza osadami. Wszystkie te zmiany zachodziły w okresie 5000-3200 lat przed Chr.
Około 3200/3100 lat przed Chr. w basenie Morza Egejskiego rozpoczął się nowy etap rozwoju tutejszych społeczeństwa, zwany przez archeologów wczesną epoką brązu (EBA – 3100-2000 przed Chr.). Wyodrębniły się wtedy trzy główne ośrodki rozwoju kultury: minojski na Krecie, cykladzki na wyspach egejskich i helladzki w Grecji kontynentalnej. Poboczny, choć związany z regionem egejskim ośrodek powstał w północno-zachodniej Anatolii. Wszystkie te ośrodki wyróżniała oryginalna kultura materialna i swoisty tryb życia i gospodarowania tworzących je społeczności. Liczba ludności wzrastała we wszystkich zakątkach regionu. Powstawały duże osady: Palamari na Skyros, Poliochni na Lemnos, Termi na Lesbos, a także Liman Tepe i Troja (Tell Hissarlik) w zachodniej Azji Mniejszej. Na Cykladach wykształciła się oryginalna, rodzima kultura. Jednym z ważnych ośrodków III tysiąclecia przed Chr. była osada Poliochni, położona na wschodnim brzegu leżącej na Morzu Egejskim wyspy Lemnos. Stanowisko zajmuje wydłużoną wysoczyznę pomiędzy przylądkiem i rzekami Awlaki i Stenoudiako. Poliochni leży niemal naprzeciw Troi i dzięki temu mieszkańcy osady mogli kontrolować szlaki morskie przebiegające w tym rejonie Morza Egejskiego. Poliochni było ważnym portem, ośrodkiem handlu morskiego i obrotu metalami we wczesnej epoce brązu. Osada została założona w miejscu bliskim naturalnej, bezpiecznej morskiej przystani, obfitującym w wodę pitną i zaplecze rolnicze w postaci rozległych i żyznych gruntów rolnych. Była zamieszkana od połowy V tys. przed Chr. do końca II tys. przed Chr. W późnym neolicie i chalkolicie (3700-3200 przed Chr.) istniała tu tylko niewielka wioska na wzgórzu zabudowana małymi, owalnymi chatami. We wczesnej epoce brązu (3200-2700 przed Chr.) osiedle Poliochni gwałtownie się powiększyło, zajmując cały obszar Przylądka Vroskopos i to wcześniej, niż rozwinęła się najstarsza osada w Troi (Troja I). Osiągnęło liczbę mieszkańców sięgającą najpierw 800-1000, a później nawet 1500 ludzi. Zajmowało 13900 metrów kwadratowych powierzchni. Mieszkańcy czerpali zyski z handlu morskiego z wybrzeżami Anatolii i krajami leżącymi nad Morzem Czarnym. Fortyfikacje Poliochni były porównywalne z trojańskimi i złożone były z koncentrycznych linii murów oraz potężnych bram. Budynki mieszkalne były zgrupowane w kwartały zabudowy, ulice były brukowane, a na placach istniały publiczne studnie. Miasto posiadało system odprowadzania ścieków, a także budynki publiczne. Mieszkańcy osady byli uczestnikami rozbudowanej anatolijskiej sieci szlaków handlowych, sięgających od górnego Eufratu po Grecję i Trację. Świadczy o tym m. in. znaleziony tu skarb złotych przedmiotów, w którym występują przedmioty podobne do tych znanych z Troi II. Duża ilość ceramiki z Grecji kontynentalnej jest dowodem intensywnych kontaktów z tym regionem. Osada Poliochni była w tamtych czasach ważnym centrum wymiany handlowej pomiędzy brzegami Morza Egejskiego, Cykladami i zachodnią Anatolią. Było to jedno w pierwszych regionie egejskim miejsc, w którym zaczęto używać cynowego brązu, zamiast popularnych dotąd brązów arsenowych. Mieszkańcy trudnili się także rolnictwem, rybołówstwem, produkcją tkanin, a także broni i narzędzi kamiennych i metalurgią. Poliochni można nazwać osadą protomiejską, a nawet prawdziwym miastem, o czym świadczą dowody obecności społecznego podziału pracy, rozwiniętego handlu i robót publicznych. Poliochni może zatem pretendować do tytułu jednego z pierwszych miast Europy. Około 2400-220 lat przed Chr. liczba ludności zaczęła jednak spadać, a zasięg osady się zmniejszył. Jedynym znaczącym budynkiem był duży megaron (reprezentacyjna sala) należący prawdopodobnie do władcy całej osady. Po katastrofalnym trzęsieniu ziemi miasto w okresie 2100-2000 przed Chr. zostało całkowicie opuszczone. Inna ważną osadą było Asine w Argolidzie. Na stanowisku udało się odkryć pozostałości zabudowy i zabytki z różnych okresów, począwszy od neolitu (ok. 6000 przed Chr.). Asine było zasiedlone w neolicie i we wczesnej epoce brązu, a potem od okresu helladzkiego po okres protogeometryczny i geometryczny (ok. 3200-700 lat przed Chr.). Pierwsza neolityczna osada powstała nad klifem Kastraki i na zboczach góry Barbouna około 6000 lat przed Chr. W epoce brązu, około 3000 lat przed Chr. Asine była już częścią szerokiej sieci wymiany i utrzymywała kontakty handlowe z Cykladami i Troją, o czym świadczą znaleziska pieczęci i ceramiki. Wczesna epoka brązu była okresem upowszechniania istotnych wynalazków. Rozwijała się lokalna metalurgia. Nowe wynalazki, takie jak użycie radła, zagospodarowanie siły pociągowej osłów zwiększały wydajność rolnictwa i transportu. Coraz powszechniejsze było wytwarzanie naczyń ceramicznych na kole garncarskim. Upowszechniała się uprawa drzew oliwnych i winorośli. Wykształcała się wyraźna hierarchia osiedli. Największe osady, przypominające miasteczka, miały regularny plan ulic i były otoczone fortyfikacjami. Wokół nich rozwijały się mniejsze i większe wioski rolnicze, oraz małe osiedla: pojedyncze gospodarstwa rolne i niewielkie przysiółki. Na Cykladach dominowały najmniejsze punkty osadnicze. Wczesna epoka brązu była okresem, w którym wykształciły się protomiejskie społeczności regionu egejskiego. Intensywna uprawa oliwki i winorośli była jedną z przyczyn rozwoju tych społeczności. Wykształcały się nowe elity, a zamożność mieszkańców osad wzrastała. Pojawiła się architektura monumentalna, której przykładem mogą być tzw. domy korytarzowe. Takie dwukondygnacyjne budowle znane są z Lerny i Kolonny na wyspie Egina. Inne monumentalne budowle to wielki dom z Tirynsu i kamienne grobowce z Krety. Archeolodzy znaleźli w kreteńskich grobach wiele przedmiotów wykonanych z kamienia i metali. Pojawiły się nowe typy ozdób, metalowa broń i naczynia. Wskazuje ona na wzrastająca zamożność elit, postęp technologiczny i intensyfikację wymiany handlowej. Region egejski łączyły z Anatolią i wschodnią częścią basenu Morza Śródziemnego coraz ściślejsze kontakty. Mieszkańcy Bliskiego Wschodu byli coraz bardziej zainteresowani obszarem egejskim. Ludzie z Cykladów sprawnie organizowali żeglugę i prowadzili regularne podróże morskie. Zdominowali handel morski na Morzu Egejski i wymianę rud metali. Stali się pośrednikami w wymianie i kontaktach między lądem greckim a Azją Mniejszą. W Poros na północnym wybrzeżu Krety powstał port morski, który stał się oknem na świat mieszkańców tej wyspy, a szczególnie osady Knossos. Materiał archeologiczny wskazuje na silna obecność przybyszów z Cykladów w tym miejscu. Osady zakładane na lądzie greckim obok dogodnych naturalnych portów wskazują na wzrastającą rolę transportu morskiego. Powstawały sieci wymiany łączące ze sobą różne zakątki regionu egejskiego. Zaczęły tu docierać egzotyczne towary: złoto z północy i wschodu, kość słoniowa i kość hipopotama z Egiptu i Bliskiego Wschodu. Znaleziska pieczęci i ich odcisków świadczą o upowszechnianiu się pochodzącej z Azji Zachodniej praktyki pieczętowania różnych dóbr i przedmiotów. Są one świadectwem początków administracji i wzmacniania pojęcia własności. Pieczętowano nie tylko naczynia i pojemniki, ale także zamknięte drzwi różnych pomieszczeń. Zbiór odcisków pieczęci został znaleziony w tzw. Domu Dachówek w Lernie, a także w Petri i Geraki. Tego typu depozyty są śladem celowego łamania pieczęci, które towarzyszyło zawieraniu transakcji. Pieczęcie należały do członków różnych grup, które składowały swoje dobra w budynkach. Na Krecie najstarsze odciski pieczęci odkryto w prywatnych domach. W wczesnej epoce brązu zaczęły w obszarze egejskim powstawać pierwsze centra ceremonialne, w których odprawiano obrzędy religijne. Jedno z nich powstało w Kavos na wyspie Keros. Archeolodzy odnaleźli tu liczne pozostałości związane z kulturą cykladzką: naczynia i połamane kamienne figurki. Pozostałości miejsc kultu znane są także z Krety. Pojawiają się tu nie tylko miejsca kultu pod gołym niebem (Juktas, Astiphades), ale także wydzielone miejsca centralne ograniczone terasami, oraz budynki pełniące funkcję świątyń. Zbiorowe pochówki wskazują na silne więzi rodzinne i klanowe, które były podstawą funkcjonowania egejskich społeczności. Istniały różnice majątkowe widoczne w wyposażeniu pochówków, ale biedni i bogaci byli często chowani w tych samych grobach. Okazałe dary grobowe świadczą o istnieniu jednostek o wyższym statusie społecznym i majątkowym. Ludzie ci mogli być przywódcami prominentnych grup rodzinnych lub klanów. Dysponowali oni znacznymi zasobami materialnymi, których źródłem było rolnictwo. Nowe uprawy i techniki rolnicze przyczyniały się do ich pomnożenia. Około 2200 lat przed Chr. niekorzystne fluktuacje klimatyczne, które tak mocno dotknęły Bliski Wschód, zaznaczyły się niekorzystnie także w obszarze egejskim. W północnej i wschodniej części basenu Morza Egejskiego wiele prosperujących dotąd osad protomiejskich upadło. Wiele osad na Cykladach zostało opuszczonych przez dotychczasowych mieszkańców. Znaczące osady, takie jak Lerna zostały zniszczone w gwałtowny sposób, co sugeruje działania militarne i niepokoje. Mimo sporego kryzysu, który nastąpił w końcu III tys. przed Chr. osady protomiejskie na Krecie nadal rozwijały się bez przeszkód, tak samo jak ufortyfikowana osada Kolonna na Eginie. Osiągnięcia wczesnej epoki brązu pozwoliły egejskim społecznościom przetrwać i przejść od prostej gospodarki opartej na rolnictwie nastawionym głównie na zdobywanie środków utrzymania do rozwiniętej uprawy roli i wymiany handlowej.
W III tys. przed Chr. największych zmian doświadczyli mieszkańcy Krety. W tym czasie chowali oni swoich zmarłych w zbiorowych grobach: tolosach, grobach skrzynkowych, jaskiniach. W wielu takich grobach znaleziono bogate wyposażenie. Był to tylko jeden z objawów zmian, które zaszły w okresie wczesnej epoki brązu, nazywanym także okresem wczesnominojskim. W początkach tego okresu narodziła się kultura tradycyjnie definiowana jako minojska. Być może tym narodzinom towarzyszyła migracja na wyspę ludności ze wschodu, z Anatolii. Na pewno istotna rolę w rozwoju tej kultury odegrały trwające od neolitu kontakty Krety z resztą regionu egejskiego. Okres wczesnominojski charakteryzował się kolonizacją mniej produktywnych i rozleglejszych obszarów ziemi uprawnej, w tym stref marginalnych. Już pod koniec neolitu niektóre osady na wybrzeżu uzyskały dostęp do rzadkich zasobów, takich jak metale, czy obsydian, stając się ośrodkami kontaktów i wymiany ze światem zewnętrznym. Pojawiły się kluczowe elementy charakterystyczne dla cywilizowanego społeczeństwa miejskiego: nierówności społeczne, dalekosiężny handel, specjalizacja produkcyjna, osady typu protomiejskiego, obecność hierarchii osiedli i miejsc centralnych. O ile pod koniec neolitu na Krecie dominowała jeszcze produkcja przydomowa na niewielką skale, to w okresie wczesnominojskim zaczęły się rozwijać wydajniejsze formy aktywności ekonomicznej. Rozwijała się produkcja ceramiki na rynek lokalny, prowadzona przez wyspecjalizowanych garncarzy. Produkty o większej wartości, wykonane z rzadkich surowców, czy za pomocą wyspecjalizowanych technologii znajdowane są tylko na niektórych stanowiskach. Już od końcowej fazy neolitu rozwijała się na Krecie metalurgia i obróbka miedzi. Z początku okresu wczesnominojskiego pochodzą znalezione w Poros ślady obróbki brązu arsenowego i wytwarzania z niego sztyletów. Z późniejszej fazy okresu wczesnominojskiego znany jest wyspecjalizowany warsztat metalurgiczny z Chrysokamino. Metalurdzy produkowali prestiżowe dobra, będące wskaźnikami wyższego statusu społecznego ich właścicieli. Pod koniec neolitu osady takie jak Nerokourou i Petras Kephala stały się ośrodkami dalekosiężnej wymiany i kontaktów Krety ze światem zewnętrznym. Utrzymywały m. in. wymianę z Attyką. W okresie wczesnominojskim znaczącymi ośrodkami wymiany, do których docierały importowane metale i obsydian stały się Poros i Mochlos. W kolejnych faz wczesnej epoki brązu wzmagał się import towarów z Cykladów: ceramiki, obsydianu, miedzi, srebra, ołowiu. Prawdopodobnie niewielkie grupy ludności z Cykladów osiadły wtedy w Ayia Photia i Poros. W późnych fazach okresu wczesnominojskiego na niektórych kreteńskich stanowiskach pojawiły się importy wschodnie (syryjskie) i egipskie. Rozpoczęły się intensywne kontakty ze wschodnią częścią basenu Morza Śródziemnego i wzmożona żegluga morska. Zaczęto używać statku żaglowego. Dzięki dalekosiężnym kontaktom handlowym rodzące się kreteńskie elity mogły pozyskiwać coraz więcej egzotycznych towarów luksusowych. Na całej wyspie zaczęto intensywnie używać pieczęci. Z okresu wczesnominojskiego III pochodzą znaki protopisma odkryte na fragmentach naczynia ceramicznego z Malii. Obecność pieczęci i początków pisma wskazuje na rozwój wczesnego systemu administracyjnego i ekonomicznego na wyspie. We wczesnej epoce brązu ma Krecie funkcjonowały trzy główne typy osiedli: osady rolnicze na żyznych obszarach nizinnych, osady o charakterze handlowo-produkcyjnym, oraz osiedla marginalne, położone na obszarach miej sprzyjających rolnictwu i pasterstwu. W ciągu trwania okresu wczesnominojskiego niektóre marginalne osady zostały opuszczone a inne, zwłaszcza leżące na wybrzeżu stały się osiedlami handlowymi. Główne osady rolnicze, takie jak Knossos i Malia przeżyły okres ekspansji. Ich powierzchnia zwiększyła się ponad dwukrotnie w stosunku do okresu neolitycznego. Była to najwcześniejsza faza tutejszej urbanizacji, znana także z innych zakątków świata egejskiego. Dalszy wzrost protomiejskich osiedli zbiegł się z pojawieniem się dużej ilości osad rolniczych, których rozkwit wiązał się z coraz intensywniejszą produkcją rolną. Umożliwiała ona gromadzenie nadwyżek produkcyjnych, kluczowych dla dalszego rozwoju gospodarczego i bogacenia się lokalnych elit, które właśnie się wykształcały. Ważnymi ośrodkami, których rozwój opierał się zarówno na rolnictwie, jak i handlu były Malia i Palaikastro. Dla rolniczego Knossos centrum handlu była pobliska osada Poros. W Knoss, Fajstos i Malia powstały w tym okresie budynki z centralnymi dziedzińcami, które były miejscami sprawowania rytuałów, zgromadzeń i obrzędowych uczt. Wszystkie dane wskazują, że począwszy od schyłku neolitu po wczesną epokę brązu rozwinęły się na Krecie elity i elitarne gospodarstwa domowe, które były silnymi jednostkami gospodarczymi i administracyjnymi. Obok nich istniały wspólnoty składające się z wielu odrębnych, mniejszych gospodarstw domowych, tworzących osady. Z biegiem czasu elitarne gospodarstwa podporządkowały sobie struktury komunalne, które zaczęły działać w ich interesie. W zamian elity zaczęły zabezpieczać dobrobyt i zarządzać wspólnotami mniejszych gospodarstw. Elity uwydatniały swój status używając kosztownych, importowanych towarów i manifestując go w miejscach takich jak centralne dziedzińce, czy groby. Ośrodkami rozwoju kierowanej przez elity gospodarki stały się protomiasta, takie Knossos, Poros, Fajstos czy Malia. Poza nimi pozostawały małe, rozproszone ośrodki, zarządzane przez uboższe lokalne elity.
W ciągu ponad tysiąca lat wczesnej epoki brązu Kreta przeszła szereg istotnych zmian, prowadzących do powstania na wyspie cywilizacji miejskiej. Oprócz miejscowych, odegrali w nim znaczący udział przybysze z Cykladów i Anatolii. To w tym okresie wprowadzono sprzężajną uprawę ziemi za pomocą radła i klasyczną triadę śródziemnomorską w rolnictwie (pszenica, oliwka, winorośl). Na Krecie pomiędzy neolitem i końcem wczesnej epoki brązu nastąpił wzrost liczby stanowisk archeologicznych, co może wskazywać na wzrost zaludnienia. Wzrost liczby ludności i gęstości zaludnienia był w tych epokach stałym, nieprzerwanym procesem. Zwiększał się też stopniowo rozmiar osad, nie tylko na Krecie, ale i w całym regionie egejskim. Ważnym czynnikiem wymuszającym lokalizację wielu osad na miejscach w sposób naturalny ułatwiających obronę (przylądki, wzniesienia), było piractwo i działania wojenne prowadzone z morza. Piractwo przez cały okres historyczny było plagą regionu egejskiego, a w czasach prehistorycznych sytuacja była niewiele lepsza. Mieszkańcom wybrzeży zagrażały niespodziewane ataki napastników przybywających droga morską. Piractwo i konflikty na morzu hamowały wzrost nadmorskich osiedli, które prosperowały wyraźnie gorzej, od tych położonych w głębi lądu. Osady musiały być otaczane fortyfikacjami. Jedynym skutecznym sposobem zwalczenia, lub przynajmniej znacznego ograniczenia tego problemu był rozwój scentralizowanych struktur władzy, czyli wczesnych, regionalnych państw terytorialnych. Tylko one mogły sobie poradzić z utrzymaniem porządku na morzach i z obroną wybrzeży. To właśnie obrona przed piractwem stała się jedną z przyczyn powstania organizacji państwowych i cywilizacji miejskiej w regionie egejskim. Wzrost zamożności rodził potrzebę obrony wypracowanych bogactw. Innym ważnym czynnikiem prowadzącym do powstania zurbanizowanej cywilizacji był rozwój zróżnicowanego rolnictwa. Do uprawy wprowadzono nowe gatunki zbóż i innych roślin. Wzrastała rola hodowli bydła, które stało się głównym składnikiem żywego inwentarza, obok tracących nieco na znaczeniu owiec i kóz. W coraz większym stopniu wykorzystywano mleko i produkty mleczne. Upowszechnienie uprawy winorośli i drzew oliwnych było przyczyną powstania nowych sektorów gospodarki, związanych z przetwarzaniem owoców tych roślin i produkcją wina i oliwy. Wymagały one nowej infrastruktury i nowych wytworów kultury materialnej. Pojawiły się też nowe naczynia ceramiczne, związane z kulturą spożywania wina. Oliwa była używana nie tylko do celów spożywczych, ale także jako kosmetyk, baza do produkcji pachnideł i paliwo do lampek. Nowe uprawy stymulowały więc rozwój nieznanych dotąd rzemiosł i sfer produkcji i wprowadzały nowe elementy w codzienne życie mieszkańców obszaru egejskiego. Ważnym dodatkiem do rolnictwa było tez pszczelarstwo, dostarczające poszukiwanego produktu, jakim stał się miód. Wraz z postępującym rozwojem gospodarki istotne stało się przechowywanie i magazynowanie dużych ilości produktów żywnościowych, takich jak zboże, wino, oliwa i miód. Przechowywano je najczęściej w dużych, zasobowych naczyniach ceramicznych lub w jamach zasobowych wykładanych gliną. W okresie wczesnominojskim powstały też pierwsze podziemne magazyny. W środkowej epoce brązu wielkie magazyny towarzyszące pałacom minojskim stały się nieodłącznym elementem pałacowej gospodarki. Ważnym czynnikiem rozwoju cywilizacji był też rozkwit metalurgii. Zwiększający się popyt na metale stymulował rozwój dalekosiężnego handlu i górnictwa, oraz poszukiwanie złóż rud metali. Na początku wykorzystywano miedź i jej stopy, w tym brąz arsenowy. Pierwsze brązowe przedmioty w regionie egejskim pochodziły z zewnątrz i stały się kosztownymi wyznacznikami statusu społecznego. Najstarsze brązy cynowe pojawiły się na tym obszarze w połowie IV tys. przed Chr, i powoli zaczęły wypierać brązy arsenowe. Przedmioty brązowe znaleziono w osadzie Poliochni na Lemnos i w Troi. Co ciekawe, cyna wykorzystywana przez egejskich metalurgów do produkcji brązu pochodziła ze złóż rud położonych w górach Ałtaj, w Afganistanie lub w północno-zachodnich Indiach, co wykazały analizy izotopowe. Oznacza to, że musiała docierać nad Morze Śródziemne szlakami dalekosiężnego handlu prowadzącymi z Azji Środkowej przez Bliski Wschód na zachód. Bliższym źródeł tego metalu mogły być kopalnie anatolijskie. Metalurdzy znad Morza Egejskiego już we wczesnej epoce brązu poznali technologie odlewania w formach, wosku traconego, kucia, nitowania, zgrzewania. Oprócz miedzi i jej stopów potrafili obrabiać złot, srebro i ołów. Dzięki ich umiejętnościom w użyciu pojawiło się uzbrojenie w postaci brązowych sztyletów, mieczy, grotów włóczni i oszczepów oraz toporów. Zapotrzebowanie na dobrą broń było duże i wciąż rosło, co wskazuje na rosnące znaczenie działań militarnych i potrzeb obronnych, związane z rodzącymi się strukturami władzy. Wzrost tych wszystkich nowych działów ekonomiki szedł oczywiście w parze z ze specjalizacją produkcyjną. Pojawili się wyspecjalizowani rzemieślnicy, zajmujący się produkcją garncarską, metalurgiczną, ciesielską, obróbką kamienia, rzeźbiarstwem. O ich obecności świadczą odnalezione przez archeologów groby osób pochowanych z zestawami narzędzi służących do obróbki rozmaitych surowców. Coraz większą role spełniał transport lądowy (prowadzony za pomocą osłów i mułów, a później także pojazdów kołowych). Jeszcze ważniejszy był transport morski. W III tys. przed Chr. budowano w regionie egejskim długie okręty/statki z wysokimi dziobami napędzane wiosłami. W okresie średniominojskim upowszechniły się statki z żaglami. Dzięki upowszechnieniu takich jednostek pływających nastąpił dalszy, intensywny rozwój handlu morskiego i żeglugi w basenie Morze Egejskiego. Łatwiej było też dotrzeć do wschodnich wybrzeży Morza Śródziemnego. Ubocznym efektem tej innowacji był jednak rozwój piractwa. Wszystkie te istotne zmiany były sprzężone z bogaceniem się niektórych grup w egejskich społecznościach i z pojawieniem się hierarchii społecznej. Oznaką takiego stanu rzeczy są coraz częściej pojawiające się od III tys. przed Chr. bogate pochówki z kosztownym wyposażeniem. Pojawiają się one zarówno na Cykladach, Krecie, jak i w Grecji kontynentalnej. Naczynia kamienne, kunsztowne narzędzia obsydianowe, przedmioty ze złota, srebra i miedzi stawały się wyznacznikami statusu społecznego materialnego właścicieli i były chowane wraz z nimi w grobach. Pojawienie się bogatych grobów z artystycznie ozdabianymi elementami uzbrojenia wskazuje na wykształcenie się elit związanych ze sferą militarną. Fortyfikacje z tego okresu znane są m. in. z Eginy, Troi, Phylakopi i Poliochni. Rozwój coraz bardziej zaawansowanego uzbrojenia szedł w parze z budową coraz potężniejszych fortyfikacji. Wskazuje to na dużą rolę działań wojennych w procesie powstawania egejskiej cywilizacji. Wojna i działania zbrojne prowadzone w sposób wysoce zorganizowany stały się elementem życia mieszkańców wybrzeży Morza Egejskiego. Gromadzone przez elity bogactwo zostało zużytkowane m. in. do budowy ich siły militarnej. Było to konieczne, jeśli elity miały utrzymać swoje zasoby w warunkach wyścigu zbrojeń i szalejącego piractwa. Obecność zestandaryzowanych sztabek metalu, znanych m. in. z Troi, wskazuje na rozwój standardowego systemu miar i wag. We wczesnej epoce brązu coraz szybciej rozwijał się handel, zarówno lokalny, jak i dalekosiężny, łączący region egejski z innymi częściami Świata. Jego świadectwem są znaleziska przedmiotów z kości słoniowej i kamiennych naczyń pochodzących z Egiptu, odnalezione na Krecie. Cały czas kwitł handel obsydianem pochodzącym z wyspy Melos. Z Cykladów eksportowano też szmergiel, służący do wyrobu żaren i rozcieraczy. Szeroko rozchodziły się wyroby metalowe i ceramika. Obok różnych form wymiany ceremonialnej i zwyczajowej, zaczęły się wykształcać praktyki redystrybucji i handlu wymiennego. Powstanie zurbanizowanych, scentralizowanych politycznie cywilizacji w obszarze egejskim było efektem złożonego procesu, który przyspieszył w III tys. przed Chr., doprowadzając do kulminacji w postaci powstania miast i państw na Krecie i w Grecji Kontynentalnej w II tys. przed Chr. proces ten napędzało wiele różnych czynników, działających w tym samym czasie. Czynniki gospodarcze, związane z upowszechnieniem uprawy winorośli i drzew oliwnych doprowadziły do eksploatacji nowych, nie wykorzystywanych wcześniej środowisk. Na skutek tego wykształciły się pierwsze, ograniczone na początku do wiosek systemy redystrybucji. Pojawiły się lokalne organizacje polityczne typu wodzostw. Wodzowie i członkowie wyłaniającej się właśnie elity kontrolowali większość zasobów pochodzących z uprawy roli i zaczęli organizować produkcję pozarolniczą. Wzrost populacji spor\wodowany intensyfikacją produkcji rolnej umożliwił uzyskiwanie nadwyżek potrzebnych do utrzymania rzemieślników i innych użytecznych dla wspólnoty specjalistów. Rozwój metalurgii napędzał handel lokalny i dalekosiężny oraz żeglugę morską. Prowadził do dalszej specjalizacji produkcyjnej i jeszcze większej koncentracji bogactwa w rękach elit. Jednocześnie rosła kongruencja pomiędzy lokalnymi elitami, przybierająca coraz częściej formę walki zbrojnej. Zmiany w sferze gospodarczej determinowały formowanie się nowych struktur społecznych i politycznych, zmiany technologiczne i konkurencję międzygrupową. Wszystkie te zjawiska napędzały się niejako wzajemnie, prowadząc do dalszych zmian i zwiększania złożoności istniejących systemów społecznych. Wynikiem było powstanie zurbanizowanych społeczności państwowych, najpierw na Krecie, a potem w innych zakątkach świata egejskiego.
Zmiany na wyspie wiązały się z niepokojami i konfliktami, o czym świadczyć może zniszczenie i opuszczenie części osad ok. 2150 lat przed Chr. Pod koniec III tys. przed Chr. wyspa przeżywała kryzys, objawiający się porzuceniem wielu osad przez dotychczasowych mieszkańców i spadkiem ilości importów. Wczesna epoka brązu skończyła się wraz z założeniem pierwszych minojskich pałaców u progu II tysiąclecia przed Chr. Powstały one w okresie 2000-1925/1900 przed Chr. Niektóre z tych budowli miały sięgały jednak początkami okresu wczesnominojskiego. Minojskie pałace były wielkimi kompleksami pełniącymi rolę ośrodków władzy politycznej, administracji, kultu religijnego, oraz produkcji i dystrybucji dóbr. Największe i najstarsze pałace istniały w Knossos, Fajstos i Malii. Warto przy tym pamiętać, że ośrodki produkcji, dystrybucji i magazynowania dóbr istniały także poza pałacami, w dzielnicach minojskich miast. Elity władzy rezydowały zatem nie tylko w pałacach. Pałace charakteryzowały się wielkimi dziedzińcami i monumentalnymi fasadami. W okresie średniominojskim I (2000-1800/1625 przed Chr.) ukształtowało się minojskie pismo hieroglificzne i pismo linearne A, przy czym pismo hieroglificzne pojawiło się wcześniej. Pismo linaearne A szybko wyparło hieroglify, które utrzymały się już tylko na pieczęciach. Pismo na Krecie rozwinęło się niezależnie od wpływów cywilizacji mezopotamskiej, czy egipskie i było niezależnym wynalazkiem. Najstarsze inskrypcje w piśmie hieroglificznym pochodzą z Knossos i Malii, a najwcześniejsze przykłady pisma linearnego A z Fajstos. Pismo linearne A składało się z 85 znaków odpowiadających określonym sylabom i pojęciom. Uczeni zdołali odcyfrować tylko niewielką część znaków tego pisma. Język, który był nimi zapisywany pozostaje nieznany, a samo pismo nieodczytane. Współcześni badacze nazywają go językiem minojskim. Zupełnie inny rodzaj pisma, składający się z serii znaków piktograficznych został odkryty na glinianym Dysku z Fajstos i na brązowym toporze z jaskini Arkalochori. Pochodzi ono najprawdopodobniej z poło II tys. przed Chr. Pozostaje jeszcze sporna kwestia tzw. pisma z Archanes datowanego na przełom okresu wczesno- i średniominojskiego. Niektórzy zaliczają je do odmian kreteńskiego pisma hieroglificznego, inni wskazują, że jest to forma pisma lienearnego A. Niewykluczone, że pismo z Archanes jest najstarszym systemem zapisu w regionie egejskim. Pismo, było tak jak w innych wczesnych cywilizacjach narzędziem administracji i instrumentem zapisów gospodarczych. W okresie środkowominojskim miejsca kultu znajdowały się zarówno w pałacach i jak i poza nimi: na wolnym powietrzu, w jaskiniach, w górach, w sąsiedztwie źródeł i lasów. Sanktuaria były ściśle związane z pałacami i praktykowano w nich religię popieraną przez elitę. Zarówno w pałacach, jak i w sanktuariach archeolodzy odnaleźli liczne przykłady pisma linearnego A i luksusowych przedmiotów. Obok pałaców wyrosły na Krecie miasta z prawdziwego zdarzenia. Największe z nich, w Knossos i Malii liczyły ok. 100 ha powierzchni. Były one ciasno zabudowane kamiennymi domami i posiadały brukowane place oraz ulice. Poszczególne miasta łączyły bite drogi. Ośrodki takie jak Malia, Gurnia, Karphi i Knossos były zaopatrywane w wodę przez kamienne akwedukty. Dostarczały one wodę do pałaców ze źródeł położonych w odległości 0,5-1,4 km. Do transportu wody używano też rur terakotowych.
Pałace, które powstały u progu okresu średniominojskiego były odrębnymi ośrodkami władzy politycznej. Te pierwsze organizmy państwowe na Krecie uformowały się w kontakcie ze starszymi państwami i cywilizacjami zurbanizowanymi, istniejącymi już w Egipcie i na Bliskim Wschodzie. Były to małe organizmy państwowe o przeciętne powierzchni 1500 kilometrów kwadratowych, a ich centrami były osiedla typu miejskiego o powierzchni od 20 do 100 hektarów. Ich rozwój był możliwy dzięki intensywnej produkcji (rolniczej i pozarolniczej) i wymianie handlowej. Małe państewka rozwijały się dzięki mechanizmowi konkurencji pomiędzy partnerami o zbliżonych potencjałach. Te organizmy państwowe były oparte o strategię zarzadzania nazywaną przez współczesnych specjalistów korporacyjną, czyli nastawioną na zarządzanie grupowe. Zakładała ona promowanie spójności zarządzanej grupy, a także wykorzystywanie ideologii opartej na wiedzy i rytuałach. Cały system był oparty o produkcje i redystrybucję dóbr. Te elementy systemu odzwierciedlała struktura pałaców, skupionych wokół centralnych dziedzińców. Mimo, że te ośrodki nazywane są zwyczajowo pałacami, to nie sposób doszukać się na minojskiej Krecie śladów obecności, władców, pełniących analogiczną role, jak królowie z Azji Zachodniej i Egiptu. Brak królewskich pochówków, ikonografii władców i śladów wydzielonych królewskich pomieszczeń w pałacach. Jest to sytuacja charakterystyczna dla struktury tzw. „państwa korporacyjnego”, zarządzanego przez szerszą elitę, która zajmowała się kontrolą ekonomiki i czynnościami administracyjnymi. Kontrola tej elity nad działalnością gospodarczą nie była jednak tak ścisła, jak w przypadku klasycznego, bliskowschodniego systemu pałacowego epoki brązu. Elita była także dużo bardziej rozproszona i składała się z odrębnych rodzin, zamieszkujących oddzielne rezydencje. Był to model bardziej zdecentralizowany i oligarchiczny, niż ten, który funkcjonował w tzw. okresie młodszych pałaców (1725-1500 przed Chr.). Należy przy tym pamiętać, że modele organizacji państwowej mogły się różnic w zależności od charakterystyki danego centrum władzy. Inne zasady obowiązywały w Knossos, a inne w Fajstos, czy Malii. Nie ulega jednak wątpliwości, że to na Krecie powstała pierwsza na kontynencie europejskim cywilizacja...
CDN.
Literatura
C. Renfrew, P. Bahn (red.), The Cambridge World Prehistory, Cambridge, 2014.
Ch. Scarre (red.), The Human Past: World Prehistory and the Development of Human Societies, London, New York, 2018.
C. Renfrew, P. Bahn, Archeologia: teorie, metody, praktyka, Warszawa, 2002.
B. M. Fagan, N. Durrani, People of the Earth : an introduction to World prehistory, London, New York, 2019.
K. L. Feder. The past in perspective : an introduction to human prehistory, New York, London, 2017.
R. J. Wenke, D. I. Olszewski, Patterns in prehistory: humankind’s first three milion years, Oxford, New York, 2007.
J. Śliwa (aut. i red.), J. Chochorowski, K. M. Ciałowicz, M. Kaczanowska, J. K. Kozłowski, J. A. Ostrowski, J. Wolska-Lenarczyk, A. Zemanek, J. Źrałka (aut.), Wielka Historia Świata : Tom 2 : Stary i Nowy Świat. Od „rewolucji” neolitycznej do podbojów Aleksandra Wielkiego, Kraków, 2005.
J. Brooke, Climate change and the course of global history : A Rough Journey, Studies in environment and history, Cambridge, New York, 2014.
J. Makowski, Geografia fizyczna świata, Warszawa, 2004.
E. H. Cline (red.), The Oxford Handbook of the Bronze Age Aegean, Oxford, 2010.
C. Renfrew, The Emergence of Civilisation: The Cyclades and the Aegean in the Third Millennium BC, Oxford, Philadelphia, 2011.
B. Bravo, E. Wipszycka, Historia starożytnych Greków: tom I: do końca wojen perskich, Warszawa, 1988.
M. Pappa, P. Halstead, K. Kotsakis, D. Urem-Kotsou, Evidence for Large-scale Feasting at Late Neolithic Makriyalos, Northern Greece, (w:) P. Halstead, J. C. Barrett (red.), Food, Cuisine and Society in Prehistoric Greece, Sheffield Studies in Aegean Archaeology, vol. 5, Oxford, 2004, s. 16-44.
D. Langgut, R. Cheddadi, J. S. Carrión, M. Cavanagh, D. Colombaroli, W. J. Eastwood, R. Greenberg, T. Litt, A. M. Mercuri, A. Miebach, N. Roberts, H. Woldring, J. Woodbridge, The origin and spread of olive cultivation in the Mediterranean Basin: The fossil pollen evidence, The Holocene, 2019, Special Issue: The changing face of the Mediterranean: land cover, demography and environmental change, s. 1-21.
J.-F. Terral, E. Tabard, L. Bouby, S. Ivorra, T. Pastor, I. Figueiral, S. Picq, J.-B. Chevance, C. Jung, L. Fabre, Ch. Tardy, M. Compan, R. Bacilieri, T. Lacombe, P. This, Evolution and history of grapevine (Vitis vinifera) under domestication: new morphometric perspectives to understand seed domestication syndrome and reveal origins of ancient European cultivars, Annals of Botany 105, 2010, s. 443-455.
I. Schoep, The Origins of Writing and Administration on Crete, Oxford Journal of Archaeology, vol. 18, 3 (1999), s. 265-276.
A.N. Angelakis, Y.M. Savvakis, G. Charalampakis, Minoan Aqueducts: A Pioneering Technology, (w:) A. N. Angelakis, D. Koutsoyiannis (red.), Proceedings of the 1st IWA International Symposium on Water and Wastewater Technologies in Ancient Civilizations, Heracleion, 2006, s. 423-429.
_from_the_deck_of_the_ferry_boat,_213183.jpg)
.jpg)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz