Pochodzące z okresu eneolitu niezwykle bogate cmentarzysko w bułgarskiej Warnie nad Morzem Czarnym to jedna z najważniejszych i najokazalszych pradziejowych nekropolii odkrytych przez archeologów. Na tym cmentarzysku (znanym jako Warna I) chowano zmarłych w okresie 4590-4340 przed Chr. Nekropola w Warnie została odkryta w 1972 roku i przebadana przez archeologów w latach 1972-1991. Cmentarzysko jest związane z chalkolityczną kulturą Warna, rozwijającą się w północno-wschodniej Bułgarii w V tys. przed Chr. Na tutejszym cmentarzysku odkryto aż 294 groby, ale tylko w 61 pochówkach znaleziono cenne przedmioty ze złota, które już wtedy były dla ludzi wyznacznikiem wysokiego statusu społecznego i prestiżu. We wszystkich odkrytych grobach znaleziono 3100 złotych przedmiotów o łącznej wadze około 6 kilogramów. Niektóre pochówki były czysto symboliczne i nie zawierały ciał (szkieletów) zmarłych, lecz tylko dary grobowe, niekiedy bardzo bogate. Były to zapewne groby osób, które zginęły lub zmarły daleko od domu. Złote przedmioty odkryte w Warnie stanowią jeden z najstarszych w dziejach ludzkości zbiór przedmiotów z tego metalu (prawdopodobnie nieco starsze znaleziska znane są z nekropolii Durankulak w Dobrudży) i jego największe nagromadzenie znane z epoki eneolitu. W grobach z Warny odkryto złote bransolety, naszyjniki, apliki naszywane na odzież, okucia, zawieszki, paciorki i inne przedmioty. Technika i poziom artystyczny ich wykonania świadczą o wysokim poziomie ówczesnej metalurgii i złotnictwa. Cenny metal potrafiono już nie tylko topić, ale także mieszać go z innymi metalami (np. z miedzią), oraz odlewać z niego przedmioty w specjalnie przygotowanych formach. Złote przedmioty starannie wykańczano i polerowano. Metalurdzy z Warny potrafili też wytwarzać przedmioty pozłacane. Żółty metal pozyskiwano poprzez płukanie zawierającego samorodki i złoty piasek osadu z rzek i strumieni wschodniej Bułgarii. Oprócz wyrobów ze złota w grobach z Warny znajdowały się przedmioty z kości, krzemienia, karneolu, marmuru, miedzi i muszli. Krzemień i miedź pochodziły z obszaru dzisiejszej środkowej i zachodniej Bułgarii, a muszle znad Morza Egejskiego lub Czarnego. Nie wszystkie groby na cmentarzysku były tak samo bogato wyposażone, co świadczy o postępującej stratyfikacji społecznej wśród ludzi żyjących w tej części Bałkanów w eneolicie. Na cmentarzysku znaleziono groby bardzo bogato wyposażone, dostatnio wyposażone i bardzo ubogie. Pojawiła się tam elita manifestująca w widoczny sposób swoje bogactwo, władzę i pozycję w społeczeństwie. Osoby, które pogrzebano w Warnie mogły nie tylko zgromadzić olbrzymi majątek w postaci złotych i miedzianych przedmiotów, ale także zmobilizować ludzi do ich produkcji i urządzania wystawnych uroczystości pogrzebowych. Działo się to czasach wzrostu demograficznego, rozwoju tzw. protocywilizacji (czyli nadzwyczaj wysoko rozwiniętych kultur) południowo-wschodniej Europy i przemian technologicznych (m. in. w dobie rozkwitu wczesnej metalurgii). Narodził się wtedy nowy typ zhierarchizowanego, zamożnego społeczeństwa o bogatej kulturze materialnej, kierowanego przez polityczne i religijne elity. Bałkańskie i nadczarnomorskie protocywilizacje upadły na przełomie V i IV tys. przed Chr. na skutek splotu wielu czynników, wśród których sporą rolę odegrały zmiany klimatyczne i migracje.
Literatura
R.
Krauß, C. Schmid, D. Kirschenheuter, J. Abele, V. Slavchev, B. Weninger, Chronology and development of the
Chalcolithic necropolis of Varna I, Documenta Praehistorica XLIV, 2017, s.
282-305.
V. Leusch, B. Armbruster, E.
Pernicka, V. Slavčev, On the Invention of
Gold Metallurgy: The Gold Objects from the Varna I Cemetery
(Bulgaria)—Technological Consequence and Inventive Creativity, Cambridge
Archaeological Journal, Vol. 25, Issue 01, 2015, s. 353 – 376.
S. Milisauskas (red.), European Prehistory : A Survey,
Interdisciplinary Contributions to Archaeology, New York, Dordrecht,
Heidelberg, London, 2011.
J.
K. Kozłowski (red.), Encyklopedia
Historyczna Świata : Tom I : Prehistoria, Kraków, 1999.
C. Fowler, J. Harding, D.
Hofmann (red.), The Oxford Handbook of
Neolithic Europe, Oxford, 2015.
_(36756066545).jpg)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz