Jednym z najważniejszych paleolitycznych stanowisk archeologicznych na terenie Polaki jest położona w dolinie rzeki Białki, w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej, w Centralnych Karpatach Zachodnich. Jaskinia w Obłazowej (zwana także jaskinią Obłazową). Otwór jaskini znajduje się około 100 metrów od biegu rzeki Białki i 7 metrów ponad poziomem tego cieku wodnego. Jest ona niewielka i składa się z krótkiego korytarzyka liczącej 9 m długości komory. Być może w przeszłości istniało jeszcze jedno wejście do groty. Jaskinia została wydrążona przez płynącą wodę w wapiennej Obłazowej Skale. Badania archeologiczne jaskini rozpoczęły się na wiosnę 1985 roku pod kierunkiem prof. dr hab. Pawła Valde-Nowaka z Instytutu Archeologii UJ. Trwają one z przerwami aż do dnia dzisiejszego. Dzięki pracom wykopaliskowym udało się stwierdzić, że Jaskinia w Obłazowej była zamieszkana już w okresie środkowego i górnego paleolitu, przez neandertalczyka i Homo sapiens. Prowadzona przez archeologów skrupulatna eksploracja osadów we wnętrzu jaskini pozwoliła odsłonić pozostałości związane zarówno z przyrodą plejstocenu, jak i z działalnością ludzi paleolitu. Badania wykazały, że jaskinia była zasiedlana przez ludzi wielokrotnie w okresie wielu tysięcy lat. Najstarsze ślady osadnictwa ludzkiego w tym miejscu związane są ze środkowopaleolityczną kulturą mustierską. Są to głównie skupiska kości zwierząt typowych dla epoki lodowcowej (mamuta, hieny jaskiniowej, nosorożca włochatego, renifera, lwa jaskiniowego), oraz wykonane z radiolarytu wyroby: rdzenie, odłupki i narzędzia. Ostatnia warstwa (XI) związana z człowiekiem neandertalskim i stworzoną przez niego kulturą szelecką jest datowana na ok. 38-36 tys. lat temu. Neandertalczycy zamieszkiwali zatem jaskinię w okresie 100 tys. – 40 tys. / 36 400 lat temu (te czasy reprezentują warstwy XXb-XI). Ponad warstwą XI zalegały depozyty, które zawierały już ślady działalności człowieka anatomicznie współczesnego (warstwy VIII-III). W warstwie VIII odkryto pozostałości związane z działalnością łowców-zbieraczy kultury pavlowskiej (graweckiej). Znajdowało się tutaj obozowisko, które jest datowane na okres 30-28 tys. lat temu. Odkryto tu nagromadzenie specjalnie przyniesionych i ułożonych przez człowieka granitowych i kwarcytowych głazów, w obrębie którego znajdował się łukowaty przedmiot, który okazał się bumerangiem wykonanym z ciosu mamuta. Jest to najstarszy znany bumerang na świecie, starszy od swoich australijskich odpowiedników, choć przypominający tamtejsze tzw. bumerangi typu Queensland. Obok niego znajdowały się dwa rogowe kliny górnicze (w tym jeden zdobiony ornamentem), rogowy przekłuwacz, dwie kości ludzkie (kości palców) i zawieszki z przewierconych kłów lisa polarnego i z muszli ślimaka Conus sp. Wszystkie przedmioty noszą ślady ochry, czerwonego barwnika chętnie używanego przez ludzi paleolitu. Takie nagromadzenie szczególnie ważnych przedmiotów i kości ludzkich świadczy o tym, że jaskinia była dla górnopaleolitycznych łowców miejscem kultu religijnego. Brak w niej śladów odpadków po wykonywaniu narzędzi krzemiennych i ćwiartowaniu tusz zwierzęcych, co jeszcze mocniej uprawdopodobnia taką funkcję groty. Zgromadzone tu przedmioty mogły być rekwizytami kultowymi charakterystycznymi dla szamanizmu. Zamieszkujący Jaskinię w Obłazowej łowcy kultury pavlowskiej używali narzędzi i broni wykonanych z krzemienia sprowadzonego ze znacznie oddalonych złóż: krzemienia czekoladowego z okolic Iłży i krzemienia świeciechowskiego z okolic nadwiślańskiego Annopola. Obecność rogowych klinów górniczych świadczy o tym, że zajmowali się oni także wydobyciem surowców krzemiennych i miejscowego radiolarytu pienińskiego. W wyższych warstwach odkryto znaleziska związane z kulturą epigrawecką, a przed wejściem do jaskini pozostałości obozowiska łowców ze schyłkowego paleolitu, sprzed ok. 11 tys. lat. Odkryto tutaj także kamienną płytkę przypominająca figurki kobiece (tzw. Wenus paleolityczne), związaną z kulturą magdaleńską. Najmłodsze odkryte w jaskini zabytki to pochodzące z późnego średniowiecza fragmenty ceramiki i grot bełtu kuszy. W 2010 roku archeolodzy badający jaskinię dokopali się do jej dna, uzyskując kompletną sekwencję warstw i docierając do najwcześniejszych śladów obecności neandertalczyka w tym miejscu. Jaskinia w Obłazowej była ważnym miejscem na szlaku wędrówek paleolitycznych łowców, którzy w plejstocenie przemieszczali się z rejonu środkowej części dorzecza Dunaju w kierunku północno-wschodnim, penetrując zachodnie Karpaty i przełęcze górskie w czasie sezonowych wędrówek.
Literatura
https://archeo.uj.edu.pl/jaskinia-oblazowa
https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news,369574,nowe-odkrycia-archeologow-w-jaskini-oblazowej.html
J. K. Kozłowski, P. Kaczanowski, Najdawniejsze dzieje ziem polskich (do VII
w.), Wielka Historia Polski, t. 1, Kraków, 1998.
J. K. Kozłowski, Encyklopedia historyczna świata, tom I :
Prehistoria, Kraków, 1999.
P. Valde-Nowak, Człowiek pierwotny w Jaskini w Obłazowej,
Pieniny – Przyroda i Człowiek 10: (2008), s. 133–146.
P. Valde-Nowak, T. Madeyska, A.
Nadachowski, Jaskinia w Obłazowej :
Osadnictwo, sedymentacja, fauna kopalna, Pieniny – Przyroda i Człowiek, 4: (1995),
s. 5–23.
Film o badaniach w jaskini:
http://kosmogoniatatr.dobrawola.eu/ten/prof-pawel-valde-nowak/
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz